سیری در شعری از میرزا علی معجز (32 )

میرزا علی معجز

(1252 ـ 1313)

(1873 ـ 1934)

رسول پیگیر هومانیسم، رنسانس و روشنگری

ویرایش، ترجمه و تحلیل از

میمحا نجار

1

دانیشیر غروریله باخ، نئجه اود چیخیر،  گوزوندن

·        سؤال این بود که چرا روحانیت ـ بر خلاف اشرافیت بنده دار و فئودال ـ در معبر چهره ای و در منبر چهره بکلی دیگری دارد؟

·        این تفاوت میان اشرافیت بنده دار و فئودال و روحانیت از آن رو ست که روحانیت فقط عضو ارگانیک طبقه حاکمه نیست.

·        روحانیت ضمنا فونکسیون ایدئولوگ طبقه حاکمه را به عهده دارد:

·        روحانیت مبلغ ایده ئولوژی اشرافیت بنده دار و فئودال و روحانی است.

·        در روحانیت دیالک تیک زیربنای اجتماعی ـ اقتصادی و روبنای ایده ئولوژیکی تجسم مادی می یابد.

·        چرا؟

2

دانیشیر غروریله باخ، نئجه اود چیخیر،  گوزوندن

·        به این دلیل که مذهب نه چیزی ماورای اجتماعی و ماورای طبقاتی، بلکه ایده ئولوژی فئودالیسم است.

·        تشیع ایده ئولوژی طبقه حاکمه بنده دار و فئودال است.

·        مبلغ اصلی مذهب نیز روحانیت است.

·        به دلیل همین تفاوت با اشرافیت بنده دار و فئودال، تضادی میان روحانیت و بقیه طبقه حاکمه شعله ور بوده است.

·        اشرافیت بنده دار و فئودال نیز با روحانیت رفتار دوگانه داشته است:

الف

·        اشرافیت بنده دار و فئودال از سوئی روحانیت را به عنوان گدا، تحقیر کرده است.

ب

·        ولی از سوی دیگر از روحانیت حمایت همه جانبه و آن را تقویت کرده است.  

3

دانیشیر غروریله باخ، نئجه اود چیخیر،  گوزوندن

·        این بدان معنی است که روحانیت با بقیه طبقه حاکمه رابطه ای دیالک تیکی داشته است:

·        رابطه ای مبتنی بر دیالک تیک تقویت و تضعیف داشته است.

·        این تضاد دیالک تیکی وقتی تشدید می گشت که اشرافیت بنده دار و فئودال به نوسازی روبنای ایده ئولوژیکی جامعه دست می زد.

·        مثلا وقتی که بنا بر نیازهای اقتصادی به مبارزه با بی سوادی می پرداخت تا چرخ اقتصادی جامعه به حرکت درآید.

·        یا وقتی که بنیان های اجتماعی ـ اقتصادی فئودالی را تخریب می کرد تا جامعه درجا نزند و دستخوش تحولات انقلابی نگردد.

·        بویژه وقتی که سنن فئودالی دیرین مورد حمله قرار می گرفت.

·        مثلا آزادی زنان مطرح می گشت.   

4

ائله قیشقیریر که منبر تیتیریر اونون سوزیندن

·        معجز در این مصراع از اعمال اوتوریته و نفوذ مکانیکی روحانیت پرده برمی دارد:

·        آخوند چنان فریاد می کشد که منبر از ترسش به لرزه در می افتد.

·        فقط باید قوه تصور درخور داشت و اوتوریته و قدرتی را تصور کرد که منبر به ملا اعطا می کند.

·        از این نحوه رفتار روحانیت مشخصه دیگر آن آشکار می گردد:

·        نفرت روحانیت به توده آشکار می گردد.

5

ائله قیشقیریر که منبر تیتیریر اونون سوزیندن

·        ما به تجربه از نفرت طبقه حاکمه فئودال نسبت به توده و ایدئولوگ (روحانیت و فقها و غیره) با خبریم.

·        در آثار سعدی و حتی حافظ نیز از دیالک تیک یاد شده، یعنی از رابطه مبتنی بر تحبیب و تحقیر طبقه حاکمه نسبت به روحانیت و ایدئولوگ پرده برمی افتد:

·        آنجا که مثلا سعدی را غلامان شاه از در می رانند و یا دار و ندار برادر بقالش را چپاول می کنند.

·        آنجا که خواجه شیراز می نویسد:

ما آبروی فقر و قناعت نمی ‌بریم

با پادشه بگوی که روزی مقدر است

·        ما ضمنا به تجربه از نفرت روحانیت نسبت به توده های مولد و زحمتکش نیز خبر داریم.

·        این نفرت روحانیت نسبت به توده و حزب توده به دلایل زیر بوده است:

الف

·        این نفرت اولا دلیل طبقاتی داشته است.

·        چون روحانیت جزو اشرافیت بنده دار و فئودال بوده و از بهره مالکانه امرار معاش می کرده است.

·        یعنی در استثمار توده های دهقانی سهیم بوده است.  

ب

·        ثانیا به این دلیل که جنبش توده ای رعایا و پرولتاریا آماج های ضد فئودالی رادیکال داشته است که به خانه خرابی روحانیت منجر می شد.  

ت

·        ثالثا به این دلیل که توده و حزب توده بلحاظ ایده ئولوژیکی تمایلات آته ئیستی کم و بیش جدی داشته است.

·        توده های مولد و زحمتکش از مذهب استنباط دیگری داشته اند و دارند که قابل مقایسه با استنباط روحانیت نبوده و نیست.

·        توده های مولد و زحمتکش خدا و ائمه را طرفدار خلق محسوب می دارند و نه طرفدار طبقه حاکمه.

·        به همین دلیل میان روحانیت و روشنفکریت توده ای تضاد ایده ئولوژیکی شدیدی شعله ور بوده است که موجب نفرت و وحشت روحانیت گشته است.

پ

·        به همین دلیل سرکوب حزب توده توسط روحانیت کیفیت بکلی دیگری کسب کرده است:

·        ما در این مورد با نفرت و کین تلنبار شده در اعماق روان روحانیت در طول قرون نسبت به حزب توده سر و کار پیدا می کنیم.

·        روحانیت با امحای رادیکال حزب توده عقده های پسیکولوژیکی دیرین خود را گشوده است.

ث

·        گزارشات تحریر یافته راجع به نحوه بر خورد روحانیت در زندان با توده ای ها باید مورد تحلیل سوسیولوژیکی و پسیکولوژیکی قرار گیرند تا مسئله در این زمینه روشن شود.

·        کیانوری در نامه ای به سید علی از تمسخر سران ارمنی حزب توده مثلا از تمسخر گاگیک ـ مبارز بزرگ ارمنی ـ در حیاط زندان توسط حزب اللهی ها شکوه کرده است.

·        سران حزب توده به احتمال قوی از رفتار وحشت انگیز با خویش غافلگیر شده اند.

·        چون آنها تمام تلاش خود را به خرج داده بودند که روحاینت را حتی ذره ای نیازارند.

·        روحانیت ولی حافظه طبقاتی نیرومندی دارد و حزب توده را نمی تواند فراموش کند.

·        اگر اشعار طبری که در زندان سروده است، منتشر شوند، می توان به رفتار وحشت انگیزی پی برد که با حزب توده صورت گرفته است.

ادامه دارد.