نیهلیسم اخلاقی (15)

انتقاد رادیکال از اخلاق

از سوفیست ها تا نیچه 

پروفسور دکتر وینفرید شرودر

برگردان شین میم شین

پیشکش

به

خاطره خروشان

 فرج الله میزانی

(جوانشیر) 

   

بخش دوم

«اخلاق»  

 

·        انتقاد نیچه از اخلاق از چه نقطه نظر است؟

1 

·        نیچه از واژه «اخلاق» استفاده واحدی به عمل نمی آورد.

·        به همین دلیل به راحتی نمی توان به این پرسش، پاسخ داد:

الف

·        عجیب و غریب  این است که نیچه از سوئی واژه «اخلاق» را به صورت جمع بکار می برد و از اخلاق ها دم می زند.

ب 

·        اما از سوی دیگر، نیت اصلی او از انتقاد، «تردید» در «ارزش اخلاق» است.

·        (نیچه، «مجموعه آثار»، مقدمه، پاراگراف 5)     

2 

·        گیج کننده تر این است که نیچه واژه «اخلاق» را هم در رابطه با هنجارها، ارزش ها و سجایائی بکار می برد که قبول ندارد و به نقد می کشد و هم در رابطه با طرح خود راجع به سمتگیری های عملی و حیاتی مورد استفاده قرار می دهد.

·        آن سان که او از «اخلاق سلطه گران، حکام»،  از اخلاق «قدرتمندان» و یا از «اخلاق اشرافی» دم می زند.

·        (نیچه، «در فراسوی نیک و بد» (1885 ـ 1886)، پاراگراف 260) 

3 

·        به همین دلیل راجع به برنامه مورد نظر نیچه در زمینه «نقد موازین و یا ارزش های اخلاقی» نظرات متنوع بیشماری وجود دارند.

·        تفسیر شایع از انتقاد نیچه از اخلاق این است که او در صدد نفی نظری اخلاق و تخریب عملی آن بوده است.

·        اما بر سر این تفسیر نیز اختلاف نظر شدیدی وجود دارد.   

4 

·        کم نیستند کسانی که دامنه تأثیر آثار نیچه را ناچیز و بی خطر تلقی می کنند.

·        آنها بر آنند که انتقاد نیچه فقط از اخلاق معینی، بویژه از هنجارها و ارزش های اخلاقی مطروحه در سنت یهودی ـ مسیحی بوده است.

·        بنظر اینها، انتقاد نیچه از اخلاق را نمی توان سوء قصد بر اخلاق محسوب داشت.

·        نیچه هدف و آماج سازنده داشته و در صدد تشکیل شرایط و الزامات لازم برای اخلاق مدرن در جهت خود فرمائی فردی بوده است.

·        (گرهاردت، «اخلاق و اخلاق ستیزی نیچه»، ص 31)     

5 

·        بعضی ها حتی در ضرر زدائی از آثار نیچه، سنگ تمام می گذارند و پیشنهاد می کنند که نیچه به عنوان مشاور تشکیل «هنر زندگی» متناسب با عصر حاضر در نظر گرفته شود.

·        (اشمیت، «خودمان را خودمان بسازیم. راجع به فلسفه هنر زندگی در آثار نیچه»، ص 6، 133)    

6 

·        دلایل کافی بیشماری در آثار واپسین نیچه وجود دارند که دال بر «نابود کننده» اخلاق بودن نیچه اند.

·        صفتی که ضمنا نیچه خودش به خودش داده است.

7 

·        آنچه که نیچه اخلاق می نامد، در حد اخلاق مینیمال کنونی است.

ادامه دارد.