دایرة المعارف بورژوائی واپ‍سین (۲۷۱)

پروفسور دکتر هانس یورگ  سندکولر

 فصل هفتم

ماتریالیسم 

برگردان شین میم شین

بخش ششم

ماتریالیسم و علوم طبیعی در قرن ۱۹  

ادامه

۱۹

·      فلسفه های علمی موجود در علوم منفرد، در خارج از فلسفه نهادینه شده، مؤثر می افتند.

·      مراجعه کنید به علم، علوم منفرد، فلسفه در تارنمای دایرة المعارف روشنگری 

۲۰

·      ماتریالیسم دیالک تیکی و تاریخی از سال های ۵۰ قرن ۱۹ به بعد به مثابه طرح تئوریکی در جوار انواع دیگر ماتریالیسم مؤثر واقع می شوند.

۲۱

·      ماتریالیسم علوم (طبیعی) که در این مرحله ی توسعه ی  جامعه بورژوائی تشکیل می شود، در وهله اول رئالیسم است، که به دلایل پراگماتیکی (عملی) پدید می آید.

·      این ماتریالیسم علوم، ماتریالیسمی ضد فلسفی بوده است.

۲۲

·      این ماتریالیسم علوم، به عنوان مثال، مسائل معرفتی ـ نظری را نه بطور سیستماتیک (منظم) بلکه به مثابه مسائل مقدماتی شناخت علمی مطرح می سازد.

۲۳

·      این حقیقت امر که تاریخ فلسفه نگاری ـ به استثنای نئوکانتیانیسم علاقه مند به علوم طبیعی و ارتجاع روحانی ـ کمترین اعتنائی به ماتریالیسم نداشته اند، با به حاشیه راندن فلسفه آکادمیکی (دانشگاهی) بورژوائی در اواسط قرن ۱۹ انطباق داشته است.

·      سوء تفاهم آنها نسبت به علل اجتماعی توسعه علوم و ماتریالیسم در حال حاضر با محتوای کنسرواتیو (ضد انقلابی، محافظه کار) وجود دارد.

۲۴

 یوهانس هیرش برگر (۱۹۰۰ ـ ۱۹۹۰)

استاد دانشگاه، فیلسوف، تئولوگ، مورخ فلسفه آلمانی

·      دلایل مورد نظر یوهانس هیرش برگر در رابطه با ماتریالیسم به مثابه «پهناورترین و قوی ترین جریان قرن و سنگین وزن ترین میراثی که قرن ۱۹ در اختیار ما قرار داده» به شرح زیر است:

·      «ورد زبان روح عمومی عصر، ماتریالیسم بود.

·      فن و صنعت همگام با جهان ماده بود که سیاست بین المللی و تمدن در حال رشد در سودای استحاله به قدرت بزرگ، در مسابقه برای کسب هر چه بیشتر پول می سوخت.

·      اگر پول داشت، کاپیتالیسم نامیده می شد.

·      اگر هنوز پول نداشت، ولی خواهان تمول بود، سوسیالیسم نام می گرفت.»

۲۵

·      ضمنا باید خاطرنشان شد که تاریخ ماتریالیسم طبیعتمحور  در قرن ۱۹، قبل از همه بواسطه تاریخ علوم و تاریخ جامعه تحریر می یابد.

·      تاریخ ماتریالیسم طبیعتمحور بیانگر رابطه علم با کاپیتالیسم بوده است.

·      کاپیتالیسم مهمترین موضوع آن را تشکیل می داد.

۲۶

·      در ماتریالیسم تشکیل یافته در خارج از ماتریالیسم مارکسیستی، تفاوت تئوریکی میان طرح ماتریالیستی بورژوائی و سوسیالیستی بسیار ناچیز بوده است. 

۲۷

·      تفکر ماتریالیستی در این زمان دوباره بر طبیعت متمرکز می شود.

۲۸

·      نشانه بارز و چشمگیر در زمینه استفاده ی خودپو از مفهوم طبیعت در جنبش کارگری تلنباری از توضحاتی بوده که انقلاب ۱۸۴۸ (که ضمنا به عنوان شکست تلقی می شد)، روند اجتماعی را و کندی مشهود تغییر کاپیتالیسم را بطور «قانونی ـ طبیعی» (با توسل به مفهوم قانون طبیعی) استنباط می کرد.

·      ضمنا، اشتغال به علوم طبیعی، اغلب نه به دلیل معرفتی (شناخت)، بلکه به دلایل سیاسی بوده است. 

ادامه دارد.