تحلیل دیالک تیکی ضرب المثل ها (27)

شین میم شین

آینه چون نقش تو بنمود راست

خود شکن، آئینه شکستن خطا ست

·        معنی تحت اللفظی:

·        اگر آئینه عکس تو را صادقانه، یعنی به همان سان که هستی، منعکس کند و باب میل تو نباشد، بهتر است که خود را تغییر دهی تا از خویشتن رفع عیب کنی و مطلوب خودت گردی.

·        با شکستن آئینه دردی درمان نمی شود.

1

·        این ضرب المثل یکی از ضرب المثل های انتقادی ـ اجتماعی بسیار ژرف دیر آشنا ست.

·        در این ضرب المثل تئوری انعکاس احتمالا قرن ها قبل از تدوین تئوری انعکاس ماتریالیستی توسعه داده می شود که خود قدم غول آسائی در تاریخ فلسفه و بویژه در تاریخ تئوری شناخت است.

·        ما هم سعادت آن را داریم که در دهه دوم قرن بیست و یکم، میراث ارجمند نیاکان خود را مورد بازنگری و باز اندیشی قرار دهیم.  

2

آینه چون نقش تو بنمود راست

خود شکن، آئینه شکستن خطا ست.

·        در نگاه نخست به نظر می رسد که مؤلف ضرب المثل، دیالک تیک وسیله و فونکسیون را به شکل دیالک تیک آئینه و انعکاس بسط و تعمیم می دهد:

·        فونکسیون آئینه نمایش نقش چیزها است.

·        نشان دادن تصویر چیزها ست.

·        آئینه شیشه ای است که یکطرف آن را برای عبور نور مسدود کرده اند.

3

 آینه چون نقش تو بنمود راست 

خود شکن، آئینه شکستن خطا ست.

·        دیالک تیک انسان و نقش، فرمی از بسط و تعمیم دیالک تیک ماده و روح است.

·        به همین دلیل می توان گفت که در این ضرب المثل دیالک تیک ماده و روح به شکل دیالک تیک انسان و نقش بسط و تعمیم یافته است.

·        حیرت انگیز و ضمنا ستایش انگیز اما این است که مؤلف این ضرب المثل، به مسئله اساسی فلسفه پاسخ ماتریالیستی می دهد.

·        یعنی در دیالک تیک ماده و روح (انسان و نقش) نقش تعیین کننده را از آن ماده (انسان) می داند:

·        به جای شکستن آئینه به مثابه بازمولد نقش تو، خودت را بشکن.

4

·        مثلا به جای هارت و پورت بر ضد شعور مذهبی، شرایطی را از بین ببر که انسان ها را به آه و افیون مذهب محتاج می سازد.

·        آئینه به مثابه وسیله ای بطرز خاصی، ماده را بازتولید کرده می کند.

·        بدین طریق ماده دوگانه و دو برابر می شود و به دیالک تیکی از ماده و روح و یا چیز و تصویر بدل می شود.

·        ماده بدین ترفند می تواند خود را به چشم خود ببیند.

·        آب راکد هم اگر زلال باشد، حاوی همین فونکسیون آئینه است.

5

 دنیس دیدرو (1713 ـ 1784)   

یکی از خلاق ترین اندیشمندان ماتریالیست روشنگری اروپا

و از مؤلفین برجسته دایرة المعارف

و از همکاران و دوستان دآلمبر، روسو، کاندیلا.

·        تئوری انعکاس را در ماتریالیسم مکانیکی فرانسه در قرن هجدهم، دنیس دیدرو یکی از مؤلفین بزرگ دایرة المعارف فرانسه مطرح می کند.

6

 پطر ژوزف دیتسگن (1828 ـ 1888 میلادی)

فیلسوف ماتریالیست

 تئوریسن سوسیالیست

ژورنالیست جنبش کارگری آلمان و جنبش کارگری آلمانی زبان نیویورک و شیکاگو.

مؤلف آثار بیشمار

·        پطر ژوزف دیتسگن ـ دباغ و فیلسوف معاصر مارکس ـ به قول انگلس، به تنهائی دیالک تیک ماتریالیستی را به حد خارق العاده ای اعتلا می دهد.

·        آثار او، جلوه گاه مسائل بنیادی فلسفه مارکسیستی با معنای هویریستیکی اند.

·        هویریستیک عبارت است از آموزش و علم متدها برای حل مسائل مقدماتی متدئولوژیکی و دستورالعمل های مربوط به تئوری شناخت.

·        مراجعه کنید به  تئوری شناخت در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

7

·        کشف معنای هویریستیکی برای مسائل بنیادی فلسفه مارکسیستی حاکی از آن است که دیتسگن  مسائل معرفتی ـ نظری (یعنی مسائل مربوط به تئوری شناخت) را مورد بررسی قرار داده است، مسائلی که هنوز هم کماکان مورد بحث قرار دارند.

·        دیتسگن به ضرورت یک تئوری شناخت توسعه یافته، بمثابه شالوده ای برای تدوین تئوری جنبش کارگری سوسیالیستی پی می برد.

·        زیرا دیتسگن ماتریالیسم تکانه ای (ماتریالیسم مبتنی بر عمل ناشی از تکانه ناگهانی) را رد می کند، که فعالیت ایده ای در زمینه تئوری شناخت را به نحوی از انحاء سر و سامان می بخشد.

·        او با تمام قوا،  به امکان و ضرورت کسب شناخت رئال در باره جهان پای بند می ماند.

8

·        بنظر دیتسگن اگر شق دوم امکان پذیر نگردد، آنگاه طبقه کارگر از داشتن اسباب لازم محروم خواهد شد، اسبابی که او برای اثبات عمل مبتنی بر نگرش علمی برای تشکیل آینده سوسیالیستی لازم دارد.

·        آنگاه سوسیالیسم علمی زیر علامت سؤال قرار خواهد گرفت.

·        از این رو ست که در تأملات دیتسگن، تئوری شناخت اهمیت خارق العاده ای کسب می کند. 

·        دیتسگن می گوید:

·        «تئوری شناخت برای امر سوسیالیسم از اهمیت بی چون و چرا برخوردار است.»

·        دیتسگن این حکم را در ایامی صادر می کند، که او مشغول بررسی اونتولوژیکی تئوری شناخت خویش است و در آن ـ ضمنا ـ نئوکانتیانیسم را به چالش می کشد، نئوکانتیانیسمی را که در صدد جا باز کردن برای خویش بوده است.

9

 یاسپر شعاف (1950)

(Jasper Schaaf)    

(گرونینگن، هلند) 

فیلسوف و اندیشمند مارکسیست معاصر 

·        دیری است که فلاسفه پرولتاریا بویژه یاسپر شعاف در هلند به توسعه تئوری انعکاس همت گمارده اند.

·        ما اگر بخت یار باشد شمه ای از پژوهش های او را ترجمه و منتشر خواهیم کرد.

10

آینه چون نقش تو بنمود راست

خود شکن، آئینه شکستن خطا ست.

·        در این ضرب المثل انتقادی ـ اجتماعی و در دیگر ضرب المثل ها،  واژه ها را نباید  تحت اللفظی معنی کرد.

·        واژه آئینه در این ضرب المثل را هم به همین سان.

·        منظور مؤلف خردگرا و انقلابی این ضرب المثل، نه فقط آئینه، نه فقط انعکاس آئینه وار، یعنی نه فقط پدیده و روند انعکاس مکانیکی، بلکه چیزی بمراتب غنی تر و پر محتواتر از آن است.

·        خواهیم دید.

ادامه دارد.