سیری در جهان بینی محمود دولت آبادی (10)

تحلیلی از میم حجری

  

1

براي اينكه خودِ مردم زبان باز كنند،

اول بايد در آنها چيزي برانگيخته شده باشد

·        محمود دولت آبادی در این جمله ـ خواه و ناخواه، آگاهانه و یا ناخود آگاه ـ دوئالیسم سوبژکت و اوبژکت را به شکل دوئالیسم پیشوا و پیرو بسط و تعمیم می دهد و نقش تعیین کننده را از آن  سوبژکت (پیشوا) می داند.

·        توده های مولد و زحمتکش بدین طریق خمیر واره تصور و تصویر می شوند تا پیشوائی آنها را به میل خود فرم دهد.

2

 خوزه اورتگا گاسه (1883 ـ 1955) و مارتین هایدگر

فیلسوف، جامعه شناس، نویسنده اسپانیائی

نماینده تئوری نخبگان

آثار:

تشکیل و تلاشی ملت

ایده نسل

قیام توده ها

·        این همان تئوری فاشیستی موسوم به «تئوری نخبگان» است که اورتگا گاسه رفیق شفیق مارتین هایدگر توسعه داده است.

·        مراجعه کنید به تئوری نخبگان در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

·        در ایران این تئوری را احمد شاملو و اراذل و اوباش دیگر هم نمایندگی کرده اند.

·        این همان تئوری است که بر شالوده آن آوانتوریسم چپ و راست (جنبش فاشیستی فدائی و مجاهد و غیره)  تئوریزه و تشکیل شده و فاجعه آفریده است.

3

·        دولت آبادی در جای دیگری از همین کلیدر می نویسد:

این جماعت به دو چیز عادت دارند:

نکبت و قدرت.

نکبت را با قناعت تحمل می کنند و قدرت را با ترس و پرستش.

حتی اگر کسی پیدا شود که یک روز بخواهد این مورچه ها را از روزگار نکبتی شان نجات بدهد، اول باید قدرتمند شود.

و باید بتواند روی گردشان سوار شود وبا تازیانه آنها را از میدان نکبتی شان براند.

کلیدر  

·        در این فراز از کلیدر نیز دیالک تیک شخصیت و تاریخ (پله خانوف)  و یا دیالک تیک شخصیت و توده اولا به شکل دوئالیسم شخصیت و توده در آورده می شود، ثانیا وارونه می گردد.

·        یعنی نقش تعیین کننده نه از آن توده، بلکه از آن شخصیت قلمداد می شود.

·        سوبژکت تاریخ ساز بزعم دولت آبادی و «علمای» فاشیسم، شخصیت ها (پیشوایان، رهبران، روشنفکران، ژنرال ها، شاهان، فقها، علما، فلاسفه و غیره) اند و نه توده های مولد و زحمتکش که بدون تلاش شبانه روزی شان، شخصیت های تاریخ ساز کذائی حتی از تهیه کوزه آبی و تکه نانی محروم می مانند.

·        چه رسد به تشکیل لشکری و تسخیر کشوری.

·        چه رسد به تأسیس شرکتی، کارخانه ای، بانکی، کنسرنی.

·        چه رسد به  بنای کاخی، کشیدن راهی، حفر قناتی و الی آخر.    

·        چه رسد به تولید و توزیع مایحتاج مادی و معنوی از هر نوع.

4

·        مسئله ای که ما را از دیرباز به خود مشغول داشته، این است که چرا این ایده ئولوژی منحظ ضد خلقی مورد انتقاد علمی و انقلابی قرار نگرفته است؟

5

براي اينكه خودِ مردم زبان باز كنند، اول بايد در آنها چيزي برانگيخته شده باشد 

تا آنها بخواهند بر زبان بياورندش

·         دولت آبادی در این جمله از پیش شرط تکلم پرده برمی دارد:

·        اگر چیزی در کسی برانگیخته شود، آن کس بلافاصله زبان باز می کند و متکلم می شود.

·        این ادعای دولت آبادی برای اینکه قانون باشد، باید مصداق و اعتبار عام داشته باشد.

·        یعنی در مورد همه خلایق معتبر باشد.

·        یعنی قاعدتا باید نه فقط در حق توده های الکن و لال، بلکه در حق خود علامه هم اعتبار و مصداق داشته باشد.

·        اینکه خود دولت آبادی به اندازه جملات کلیدر چند جلدی سخن می گوید، چه «چیزی در او برانگیخته شده» است؟

·        ضمنا کدام مرجع و نیروئی این انگیزش را به عهده داشته است؟

6

 براي اينكه خودِ مردم زبان باز كنند، اول بايد در آنها چيزي برانگيخته شده باشد 

تا آنها بخواهند بر زبان بياورندش، آن چيز، چيست؟

·        سؤال بدی نیست.

·        اگر پیش شرط تکلم، برانگیزش صرف چیزی در کسی باشد، می توان سؤالاتی از این قماش هم مطرح کرد:

·        هیتلر یکریز عربده می کشید.

·        آخوند های با و بی عمامه یکریز موعظه می کنند.

·        بر دهان این و آن می زنند.

·        دولت تعیین می کنند.

·        مرگ بر این و آن سر می دهند و در ملأ عام سر می برند و گردن می زنند.

·        چه چیزی در این ددان و دیوان برانگیخته شده است؟

·        ضمنا کدام قوه زمینی و آسمانی این چیز را در این جانوران متکلم برانگیخته است؟

7

البته مهم ترين چيزها، زندگي خودِ ما مردم است

·        خواننده خواب آلود از خواندن مفهوم «ما مردم» وحشت زده از خواب می پرد:

·        کسی که توده را مشتی «معتاد به نکبت و قدرت» تصور و تصویر می کرد و مورچه می نامید، اکنون عوامفریبانه شکسته نفسی می فرماید و خود را جزو معتادین به نکبت و قدرت قلمداد می کند.

·        مهم ترین چیز برای دولت آبادی و مردم در هر صورت، زندگی است:

8

خودِ زندگاني اي كه ما همه در آن گرفتار هستيم.

·        بنابرین، در مردم باید زندگی برانگیخته شود تا زبان باز کنند و مثل بچه آدم حرف دل شان خودشان بزنند و برای خود وکیل و قیم و سخنگو تعیین نکنند.

·        اکنون زندگی و یا حیات، احتمالا به سلیقه فلاسفه ی «فلسفه حیات»، به مفهوم مرکزی محمود دولت آبادی بدل می شود:

·        حیات باید در مردم برانگیخته شود تا از الکنیت دل برکنند و متکلم شوند.

·        اما این حیات نه چیزی روشن و مشخص، بلکه معمای غیر قابل تعریف وحشت انگیزی است.

·        به همین دلیل محمود دولت آبادی به خود می پیچد تا خود را حداقل از بن بست منطقی نجات دهد:

9

پس، توجه به همان چيزي كه ما را در خودش گرفتار كرده و ...

·        طرز تفکر و نحوه استدلال را باش:

·        چیزی می بایستی در توده برانگیخته شود و آن چیز حیات بود و حیات مخمصه ای و یا دام و تله ای بود که توده و پیشوا در آن گرفتار بوده اند.

·        بنابرین راه رهائی از این بن بست حیات، توجه به حیات است.

·        عجب نسخه رهایشی:

·        ظاهرا توده مردم که مولد حیات مشخص و عینی و واقعی اند، بزعم زعمای خودخشنود از حیات غافل بوده اند و باید توجه آنها را به حیات جلب کرد.

·        اگر کسی مته به خشخاش نهد، راه رهایش از منجلاب زندگی، خودکشی است.

10

ما راهِ رهايي از گرفتاري را در جاي ديگر و در زمان و زبان هاي ديگر مي جوييم 

و مي جويند و با چشم هاي بسته از كنارِ خودِ مشكل مي گذرند.

·        جمله بندی را باش.

·        کسی که گیج و سردرگم باشد، دستش در فرمولبندی جمله اش حتی رو می شود:

·        پیشوا و توده پیرو «راه رهائی را در جا و زمان و زبان دیگر می جویند»، توده پیرو اما ضمنا راهش را از پیشوا جدا می کند، «چشم هایش را می بندد و از کنار مشکل می گذرد.»

·        اگر کسی از این جفنگ چیزی بفهمد، پیشوا را هم خبر کند.

·        معلوم نیست که کتب چنین کسانی را برای چه سانسور می کنند. 

11

توجه، خودِ توجه كردن و توجه دادن، كار ما و مشكل ما است.

·        شما که به قول خودتان «راه رهائی را در جا و زمان و زبان (؟)  دیگر می جویید»، چگونه باید و به چه باید توجه داشته باشید؟

·        چرا کار و مشکل شما نباید در همان «جست و جوی راه رهائی در جا و زمان و زبان دیگر» باشد؟

12

كه البته اين مشكل را با حرف و سخن هاي سَرسَري و تفنني و گشت و گذارهاي

 تفريحي تعطيلات نمي شود حل كرد.

·        چرا.

·        فقط باید مشکل را کشف کرد.

·        وقتی کسی جفنگ بنویسد و ادعا کند که «کارو  مشکلش توجه کردن و توجه دادن» است و ضمنا «راه رهائی را در جا و زمان و زبان دیگر جستن است»، خودش گیج و سردرگم است و قبل از همه باید تکلیف خودش را با خودش روشن کند.

·        نجات توده و جامعه و جهان پیشکش.

13

آنچه من در اين مدت از اين زندگي و از اين مردم ياد گرفته ام

 اين است كه راه به اصطلاح و امتزاج و يگانگي را پيدا كرد و آن راه را دنبال كرد.

من اينجا و دلبَر آنجا، كه نمي شود.

·        عجب مصیبتی!

·        از مردمی که «چشم هایش را می بندد و از کنار مشکل می گذرد»، چگونه و به چه ترفندی می توان چیزی یاد گرفت؟

·        شاید به این دلیل هم باشد که یادگرفته های محمود دولت آبادی، جفگ واره اند و حتی خود علامه نمی داند که چه می بافد و تحویل خواننده بدبخت می دهد:

« راه به اصطلاح و امتزاج و يگانگي را پيدا كرد و آن راه را دنبال كرد.»

پایان