خود آموز خود اندیشی (۱۱۶۵)

 

 

شین میم شین

بوستان

باب سوم

در عشق و مستی و شور

حکایت هشتم

(دکتر حسین رزمجو، «بوستان سعدی»، ص  ۸۷ ـ ۸۸)

ما به سوی آنچه دانش زمانه مان نموده، می رویم

 

تو را هرچه مشغول دارد ز دوست

اگر راست خواهی دلارامت او ست

معنی تحت اللفظی:

دلارام هر کس، چیزی از دوست  است که او را از وصل دوست محروم می سازد.

 

 

 سعدی

 در این بیت شعر،

از پدیده ای غریزی ـ طبیعی ـ پسیکولوژیکی (روان شناسی)  پرده برمی دارد.

هر چیزی که دسترس ناپذیرتر باشد، به همان اندازه مطلوبتر

خواهد بود

و

 هر کسی به تو بی اعتناتر باشد، به همان اندازه محبوبتر.

 

اما آنچه سعدی فراموش می کند، مسئله زمان در این قضیه است.

چیز مطلوب و شخص محبوب، چند روز پس از کسب و وصل

به چیزی و شخصی عادی و پیش پا افتاده تنزل خواهد یافت و ستیز و گریز آغاز خواهد شد.

 

شیادان گونه گون که قصد خالی کردن جیب همنوعان خود را دارند، از همین پدیده غریزی ـ طبیعی ـ پسیکولوژیکی (روان شناسی)  سوء استفاده کامل به عمل می آورند و پس از فروش کالای خود و یا بستن قرارداد خود گم و گور می شوند.

علت مؤثریت این ترفند، جهل انسانها ست.

اگر کسی قادر به تفکر مفهومی باشد،

 اگر کسی شناخت افزار دیالک تیکی را در اختیار داشته باشد،

میدان را برای تصمیمگیری های کورکورانه غریزی ـ طبیعی ـ پسیکولوژیکی (روان شناسی)  تنگ می کند و جلوی فاجعه را قبل از وقوع سد می کند و اشتباه را قبل از  ارتکاب و یا بلافاصله بعد از ارتکاب تصحیح می کند.

زن ابله و بی شخصیت در این حکایت  

حتی تنفر و طلاق شوهر را می ستاید و خودستیزانه خود را محق تحقیر و تنفر می داند.

این هنر اصلی سعدی و حافظ در وارونه سازی حقایق امور است.

چنین وارونه سازی هائی نمی توانند در عالم واقع صورت گیرند و اگر صورت گرفتند، برای مدت زیادی دوام بیاورند.

این وارونه سازی ها در اذهان روشنفکران سرسپرده قرون وسطی صورت می گیرند، تا زمینه فکری و روحی لازم برای تحمل استثمار و ستم هموار شود و بیداد به مثابه داد به خورد توده داده شود و داد به مثابه بیداد.

 

ادامه دارد.