خرد ـ انسان ـ تاریخ (۱۳۷)

·     

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل هفتم

اعلام فلسفی استقلال انسان

توسط ایمانوئل کانت

فصل هفتم

بخش اول

قسمت ۸

    

  پاورقی در رابطه با پاراگراف ۶۵.

      «چیزها، به مثابه اهداف طبیعی، ذوات سازمان یافته اند.»

۱

·     بنا بر خصلت قبلا ذکرشده، هر چیزی که به مثابه فراورده طبیعی ضمنا فقط به عنوان هدف طبیعی امکان پذیر تلقی می شود، باید نسبت به خود متقابلا به مثابه علت و معلول رفتار کند که بیانگر چیزی غیرواقعی و نامعین است که به استخراجی از مفاهیم معین محتاج است.

۲

·     رابطه علی (علتی ـ معلولی) تا آنجا که توسط فهم، اندیشیده می شود، پیوندی است که بانی سلسله ای از علت ها و معلول ها ست که همواره رو به جلو می رود.

۳

·     و چیزهایی که خود، به مثابه معلول های چیزهای دیگر به مثابه علل شان هستند، نمی توانند متقابلا علل انها باشند.

·     (معلول نمی تواند علت علت خود باشد. مترجم)

۴

·     این رابطه علی را علت مؤثر می نامند.

۵

·     اما بر خلاف آن، ضمنا می توان رابطه علی را بنا بر مفاهیم عقلی (اهداف) هم رو به جلو تصور کرد و هم رو به عقب.

۶

·     آن سان که چیزی می تواند باری به مثابه معلول علتی تلقی شود و بار دیگر به مثابه علت آن.

۷

·     در چیزهای عملی، مثلا در هنر، می توان به آسانی روابط اینچنینی را پیدا کرد.

۸

·     آن سان که مثلا خانه اگرچه علت پول است که بابت اجاره دریافت می شود.

·     (میان خانه و اجاره رابطه علی (علتی ـ معلولی) برقرار است:

·     خانه علت اجاره است و اجاره معلول خانه. مترجم )

۹

·     اما ضمنا برعکس، می توان خانه را معلول ممکنه درآمدی (پولی) تصور کرد که علت  بنای خانه بوده است.

۱۰

·     چنین رابطه علی را علت نهایی (فینال) می نامند.

۱۱

·     البته می توان اولی را علت رئال (واقعی) و دومی را علت ایدئال (فکری) نامید.

۱۲

·     برای اینکه در این تسمیه همزمان درمی یابیم که فقط این دو نوع از علیت می توانست وجود داشته باشد و نه بیشتر.

ادامه دارد.