حسگرائی (سنسوئالیسم)پروفسور دکتر مانفرد بور
پروفسور مانفرد اشتارکه
برگردان شین میم شین
ت
نحوه توضیح نشأت دانش عام و انتزاعی از ادراکات حسی
1
• استوئیست ها و اپیکوریست ها مفاهیم عام را نتیجه جانسختی تأثیرات و یا اجزای شان و ترکیب آنها با یکدیگرمی دانستند.
2
توماسو کامپانللا (1568 ـ 1639)فیلسوف، شاعر، سیاستمدار ایتالیائی
طراح اوتوپی «دولت آفتاب» (1602)
اوتوپی «دولت آفتاب» بر اساس نقطه نظرهائی از منابع زیر طراحی شده است:
سلطنت جهانی اسپانیا
کاتولیسیسم
سوسیالیسم (نفی مالکیت خصوصی)
• بنظر کامپانلا، هوبس، گاسندی، جان لاک و هیوم نیز مفاهیم عام و انتزاعی در نتیجه ترکیب عناصر ادراک بوجود می آیند.
• تصورات تخیلی نیز بدین طریق استخراج می شوند.
3
• زبان برای توضیح دانش انتزاعی و عام اهمیت بزرگی کسب می کند.
4
• سمیوتیک اپیکوریستی می آموزد که واژه ها، یعنی وسایل ضرور تفکر، نه تصاویر چیزها، بلکه تنها علائمی برای مضامین تصورات اند که بوسیله ترکیبات چه بسا دلبخواهی آنها، تصورات انتزاعی و عام تشکیل می یابند.
• (سمیوتیک به علم علائم اطلاق می شود. مترجم)
5
• بنظر نومینالیست ها تنها منفرد های موجود در واقعیت حسی وجود دارند و مفاهیم عام، واژه هائی (نام هائی. مترجم) بیش نیستند.
• مراجعه کنید به نومینالیسم
6
ویلهلم اوکهام (1285 ـ 1348)فیلسوف انگلیسی نامدار قرون وسطی
تئولوگ، نویسنده سیاسی ـ مذهبی در اسکولاستیک واپسین
نماینده اصلی نومینالیسم
موضوعات آثار او
منطق، فلسفه طبیعت، تئوری شناخت، تئوری علوم، متافیزیک، اتیک، فلسفه سیاسی
• اوکهام آموزش معرفتی نومینالیستی را تا حد حسگرائی پیش راند:
• هر تصور حسی بنظر او عبارت از تصویر چیزی خارجی نیست، بلکه عملی روحی است که حاکی از علامتی برای چیز خارجی منطبق با آن و یا «اصطلاحی» عام برای اشیاء منفرد است.
• بنابرین تشابه موجود میان محتوای شعور و واقعیت تنها بمثابه نفاط نسبت داده شده بهم و مربوط بهم در دو عرصه کاملا متفاوت تلقی می شود.
7
توماس هوبس (1588 ـ 1679)فیلسوف، ریاضی دان بریتانیائی و تدوینگر بزرگ «تئوری دولت» در
عصر جدید آغازین
کتاب معروف او «هیولا» نام دارد.
• هوبس از نومینالیسم این نتیجه را می گیرد که تفکر علمی تنها در پیوند ذاتی علائم (ادراکات، واژه ها)، تنها در برخورد منطقی ـ ریاضی (محاسبه) با علائم واژگانی می تواند تشکیل شود.
• تفکراگرچه در رابطه با جهان خارج صورت می گیرد، ولی بمثابه یک چیز ناهمگون در کنار آن قرار دارد.
8
• کوندیلا و هیوم نیز بر آن بودند که موضوع علم باید تنها از روابط میان علائم و اشیاء تشکیل یابد.
9
• کوندیلا در «زبان محاسبه ای» خود می آموزد که شناخت علمی نمی تواند چیزی جز تنویر منطقی روابط میان علائم باشد.
• معیار در این میانه عبارت است از قانون اساسی منطق و ریاضیات که کلیه روابط میان اندازه ها باید بنا بر اصل تساوی مورد ارزیابی قرار گیرند، یعنی در معادلات تبیین شوند.
• برای رسیدن به این هدف باید مواد ادراکی را به کوچکترین عناصر متفرقه آنها تجزیه کرد و آنها را به یکسان به ساده ترین اندازه های ریاضی مبدل ساخت.
• بدین طریق می توان به محاسبه ریاضی دقیق روابط میان ایده ها (و ایده هائی که درجستجوی شان هستیم) نایل آمد.
10
• حسگرائی پیگیر نومینالیستی عامترین مفاهیم (یعنی جوهر مادی و یا روحی) را نیز بمثابه واژه صرف درنظر می گیرد و منکر واقعیت آنها می شود.
11
• هوبس و جان لاک اگرچه به وجود جوهری بمثابه حامل مضامین ادراکی باور داشتند، ولی حامل را فی نفسه غیرقابل شناخت می دانستند.
12
• بدین طریق مفهوم جوهر به یک نحوه بیان صرف مبدل می شود، در حالیکه ایده ها واقعا موجود تلقی شدند.
13
• این آخرین قدم را برکلی و هیوم به پیش برمی دارند.
14
جورج برکلی (1685 ـ 1753)اسقف، تئولوگ، امپیریست و فیلسوف ایرلندی ـ انگلیسی
مؤسس ایدئالیسم ذهنی
• بنظر برکلی جوهر چیزی جز جمع ادراکات نیست.
• چون هر ادراکی تنها در حین اینکه در اعضای حسی وقوع پیدا می کند، وجود دارد و هستی اش تنها در ادراک شدنش، در پیدا شدنش در شعور نهفته است.
• از این رو، برکلی این قانون ایدئالیستی ـ ذهنی را نتیجه می گیرد که وجود عبارت است از ادراک شدن.
15
• سوبژکت واره کردن جوهر بمعنی انکار وجود مستقل از شعور جهان اجسام است.
• برکلی اما آخر سر در تعصب ضد ماتریالیستی خود قانون اساسی نومینالیستی را مبنی بر عدم شیئیت بخشیدن به عام مورد صرفنظر قرار می دهد و روح مدرک (ادراک گر) و خالق الهی آن را فرضیه بندی می کند.
16
دیوید هیوم (1711 ـ 1776)فیلسوف، اقتصاددان و تاریخدان
از نمایندگان برجسته روشنگری انگلستان
از اقتصاددان ما قبل اقتصاد کلاسیک
معلم کانت و از دوستان و همفکران آدام اسمیث
• هیوم نه تنها جوهر ماتریالیستی را رد می کند، بلکه جوهر ایدئالیستی را نیز منکر می شود.
• همانطور که هر چیز عبارت از جمع ادراکات است، «من» نیز جمع صرف احساسات و عواطف و اعمال ارادی (امیال) است.
17
• هیوم علیت را نیز در مورد واقعیت صادق نمی داند.
• زیرا ما هرگز رابطه علت و معلول را، یعنی رشته پیوند دو امر را نمی شناسیم، بلکه همیشه فقط به شناخت رابطه توالی زمانی نایل می آییم.
• به سبب مشاهده مکرر توالی واحدی ناگزیر این اندیشه به ذهن ما خطور می کند که میان آنها پیوند علی وجود دارد و آنچه که این چنین زیبا بر ذهن می گذرد، برای ما حقیقی جلوه گر می شود.
ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر