سیری در شعری از مهدی اخوان ثالث (84)

مهدی اخوان ثالث

(1307 ـ 1369)

روی جاده نمناک

از این اوستا

(1344)

ادامه

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون

·        اگر چه حالیا دیری است، کان بی کاروان کولی

·        از این دشت غبار آلود کوچیده است،

·        و طرف دامن از این خاک دامنگیر برچیده است،

·        هنوز از خویش پرسم، گاه:

·        «آه

·        چه می دیده است آن غمناک، روی جاده نمناک؟»

·        زنی گم کرده بویی آشنا، و آزار دلخواهی¹؟

·        سگی ناگاه دیگر بار

·        وزیده بر تنش گمگشته عهدی مهربان با او

·        چنانچون  پار یا پیرار²؟

·        سیه روزی خزیده در حصاری سرخ³؟

·        اسیری از عبث بیزار و سیر از عمر⁴

·        به تلخی باخته دار و ندار زندگی را در قماری سرخ؟

·        و شاید هم درختی ریخته هر روز همچون سایه در زیرش

·        هزاران قطره خون بر خاک⁵ روی جاده های نمناک؟

·        چه نجوا داشته با خویش؟

·        پیامی دیگر از تاریکخون دلمرده سودا زده،کافکا⁶؟

·         ـ  (درفش قهر،

·        نمای انتقام ذلت عرق یهودی از نظام دهر،

·        لجن در لج، لج اندر خون و خون در زهر) ـ

·        همه خشم و همه نفرین، همه درد و همه دشنام؟

·        درود دیگری بر هوش جاوید قرون و حیرت عصیانی اعصار

·        ابر رند همه افاق، مست راستین، خیام⁷؟

·        تفوی دیگری بر عهد و هنجار عرب، یا باز

·        تفی دیگر به ریش عرش وبر آیین این ایام ؟

·        چه نقشی می زده است، آن خوب

·        به مهر و مردمی یا خشم یا نفرت؟

·        به شوق شور یا حسرت؟

·        دگر بر خاک یا افلاک روی جاده نمناک؟

·        دگر ره مانده تنها با غمش در پیش آیینه

·        مگر، آن نازنین عیار وش لوطی⁸؟

·        شکایت می کند ز آن عشق نا فرجام دیرینه،

·        وز او پنهان، به خاطر می سپارد، گفته اش، طوطی؟

·        کدامین شهسوار باستان می تاخته چالاک

·        فکنده صید بر فتراک، روی جاده نمناک؟

·        هزاران سایه جنبد باغ را، چون باد بر خیزد

·        گهی چونان، گهی چونین.

·        که می داند، چه می دیده است، آن غمگین؟

·        دگر دیری است کز این منزل ناپاک کوچیده است.

·        و طرف دامن از این خاک بر چیده است.

·        ولی من ـ نیک ـ می دانم،

·        چو نقش روز روشن بر جبین غیب می خوانم،

·        که او هر نقش می بسته است، یا هر جلوه می دیدها ست،

·        نمی دیده است، چون خود پاک، روی جاده ی نمناک

پایان

ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پانویس

مهدی اخوان ثالث

سرچشمه:

http://panevis.parsiblog.com/Posts/5/روي+جاده+نمناك*(اخوان+ثالث

مدت ها پس ازخود کشی صادق هدایت

همین چندی پیش در اخبار او خواندم

که در ایام نزدیک به آن فرجام تلخ،

چند اثرمنتشرنشده ی خود را که نزد این و آن بوده،

ازشان می گیرد و با آنچه از این دست آثار پیش خودش بوده، یکجا و در یک لحظه بحرانی و خشماگین،

 می سوزاند

 و از آن جمله کتاب یا کتابچه ای بوده است یا نمی دانم چه،

نامش «روی جاده نمنا ک...»

اکنون این زمزمه ای است 

با او و برای او

و کتیبه شکسته بسته ای بر آستانه ی یاد ارجمند او.

اخوان ثالث در عبارت های این شعر به چندین داستان کوتاه و دو

 اثر دیگر از صادق هدایت اشاره داشته

که در پانویس های زیر به آنها اشاره شده:

1

داستان کوتاه "زنی که مردش را گم کرد"

2

داستان کوتاه «سگ ولگرد»

3

داستان کوتاه "تاریکخانه"

4

داستان کوتاه "اسیر فرانسوی"

5

داستان کوتاه "سه قطره خون"

6

ترجمه رمان "مسخ" اثر کافکا

که جریان فکری صادق هدایت بسیار نزدیک به این نویسنده است.

7

هدایت کتابی در شرح و انتخاب رباعیات اصیل حکیم عمر خیام دارد.

8

داستان کوتاه "داش آکل"،

شاید عبارت های دیگری از این شعر نیز به آثار دیگری از هدایت اشاره داشته باشد که به علت  غرابت مفهوم یا عدم آشنائی کامل من با آثار هدایت

جامانده باشد.

مثلاً:

ممکن است در عبارت "آن بی کاروان کولی" به داستان کوتاه "لاله" اشاره شده باشد

 ولی نمی توان به صراحت این اشاره را دید.

و یا عبارت " عهد و هنجار عرب "

احتمالاً به یکی از آثار هدایت اشاره دارد

 که در دایره معلومات من نبود.

پایان

ادامه دارد.