سیستم اجتماعی

پروفسور ولفگانگ پطر ایش هورن

برگردان شین میم شین

• از آنجا که درحیات اجتماعی ـ بطور کلی ـ عناصر فعال مختلفی (طبقات، گروه های اجتماعی، افراد، کردوکار اجتماعی افراد و یا گروه هائی از افراد به شکل سیال و یا فعال و غیره) در روابط ساختاری و فونکسیونی معین با یکدیگر قرار دارند، می توان مناسبات اجتماعی را با استفاده از مفهوم عام سیستم بطور نظری مورد بحث قرار داد.

• مراجعه کنید به سیستم.

• بدین طریق هر کارخانه صنعتی سوسیالیستی یک سیستم اجتماعی را تشکیل می دهد، که در آن عناصر معینی (کردوکارهای مختلف و کارکنان، بمثابه مجموعه فعالیت های یک ارگانیسم شرکت کننده در کار) به نحو معینی در چارچوب یک کل به همکاری با یکدیگر می پردازند و زیرسیستم ها (مثلا کارگاه های مختلف) به نحو معینی با هم پیوند بر قرارکرده و سیستم کلی را پدید می آورند.

• هر میکروگروه سوسیولوژیکی نیز (مثلا هر کلاس درس در مدرسه که از لحاظ توان آموزشی از استعدادهای گوناگونی تشکیل یافته است) می تواند بمثابه یک سیستم اجتماعی تفسیر شود.

• نیروهای مولده نیز در مرحله توسعه معین خود یک سیستم اجتماعی را تشکیل می دهند، مناسبات تولیدی نیز بمثابه کلیتی از مناسبات مالکیت، مبادله و توزیع به همان سان.
• شیوه تولیدی نیز بمثابه وحدت نیروهای مولده و مناسبات تولیدی یک سیستم اجتماعی را تشکیل می دهد.

• مراجعه کنید به نیروهای مولده، مناسبات تولیدی، شیوه تولیدی.

• ایدئولوژی هر طبقه معین و یا هر نظام اجتماعی معین نیز سیستمی از نظریات، موضعگیری ها، هنجارها و غیره را تشکیل می دهد.

• مفهوم سیستم اجتماعی در رابطه با برنامه ریزی سوسیالیستی، رهبری سوسیالیستی اقتصاد ملی و رهبری جامعه سوسیالیستی ـ بطور کلی ـ اهمیت بزرگی کسب می کند.
• اقدامات، عملیات و غیره نیز که بوسیله برنامه تنظیم و هدایت می شوند، فعالیت هائی اند که در پیوند عملی با یکدیگر قرار دارند و تنها در این پیوند است که می توانند بطور معنامندی برنامه ریزی و هدایت شوند (سیستم برنامه ریزی و هدایت سوسیالیستی).

• هربرنامه ای به این معنا عبارت است از یک سیستم اجتماعی پیش ساخته.

• مفهوم سیستم اجتماعی در رابطه با مفهوم جامعه در ماتریالیسم تاریخی اهمیت بنیادی کسب می کند.
• این مفهوم در ماتریالیسم تاریخی حاکی از این حقیقت امر است که انسان ها در جامعه در هرمرحله توسعه آن با یکدیگر وارد مجموعه ای از مناسبات می شوند.
• در این مجموعه مناسبات، مناسبات مادی (یعنی مناسبات تولیدی منطبق با توسعه نیروهای مولده مادی) ساختار اقتصادی جامعه را تشکیل می دهند که بر پایه آن یک روبنای ایدئولوژیکی (دستگاه های دولتی، ایدئولوژی و غیره) پدید می آید و بنوبه خود بر مناسبات مادی مجددا تأثیر می گذارد.

• مفهوم سیستم اجتماعی در این رابطه با مفهوم فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی یکسان است.

• کشف خصلت سیستمی بطور مادی مشروط جامعه یکی از مهمترین کشفیات فلسفه و جامعه شناسی مارکسیستی است.
• این مفهوم نه تنها دارای اهمیت تئوریکی و متدئولوژیکی است، بلکه علاوه بر آن، در ساختمان جامعه سوسیالیستی دارای اهمیت عملی جدی است.
• جامعه سوسیالیستی، بمثابه سیستم اجتماعی فراگیر مطرح می شود.
• بر بنیان سیستم اقتصادی سوسیالیسم باید کلیه زیرسیستم های جامعه سوسیالیستی (سیستم دولتی، سیستم آموزشی و غیره) به سطح پیشرفته مطلوبی ارتقا داده شوند.

• تأکید بر خصلت سیستمی جامعه سبب پیدایش این نظر شده است که سوسیالیسم فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی نسبتا مستقلی است و برخلاف سیستم سرمایه داری انحصاری ـ دولتی بر مبانی خاص خود توسعه می یابد.

• مراجعه کنید به سوسیالیسم

• در استفاده از مفهوم سیستم در جامعه باید توجه داشت، که سیستم های اجتماعی پدیده های تاریخی اند و هر درکی از پیوندهای اجتماعی به شکل ساختارهای سیستمی اغلب تصویربرداری مقطعی از یک روند اجتماعی است که باید بکمک بررسی هائی در زمینه گرایشات تحولی ساختارهای اجتماعی و نیروهای محرکه این تحولات تکمیل شود.

• علاوه بر این باید توجه داشت، که سیستم های اجتماعی و ساختارهای آنها واقعیتی مجزا از افراد نیستند که قبل از وجود انسان ها و کردوکار انسانی وجود داشته باشند، عمل انسانی در آنها ملاک بی اهمیتی باشد و آنها بی نیاز از انسان ها و کردوکار آنها بتوانند قوام یابند.

• امروزه ما شاهد بروز چنین نظرات باطلی در استروکتورالیسم فلسفی هستیم که در فرانسه رواج گسترده یافته است.
• استروکتورالیسم یک نظریه اجتماعی بورژوائی است که با استفاده از اصطلاحات مدرن به نوسازی نظریه اجتماعی ئی می پردازد که آموزش اجتماعی کاتولیکی قرون وسطی بوده است.
• سیستم های اجتماعی ـ در واقع ـ همواره عبارت بوده اند از فراورده ها و در عین حال فرم ها و شرایط کردوکارعملی ـ اجتماعی انسان ها.

• پیوندهای سیستمی در جامعه عبارتند از پیوندهای ماهوی روند اجتماعی ـ عملی خود انسان ها که بوسیله انسان ها ناآگاهانه و یا آگاهانه ـ هدفگرایانه قوام می یابند.
• آنها نمودار یک جنبه تأثیرگذاری شیئی ـ اجتماعی قوای ماهوی سوبژکتیف انسانی اند که تنها در چارچوب درک ماتریالیستی ـ تاریخی از دیالک تیک سوبژکت ـ ابژکت بدرستی قابل ارزیابی است.

• مراجعه کنید به جامعه، دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت

پایان