فرهنگ مفاهیم فلسفی (ر) رابطه علتی ـ معلولی (علی، علیت) (۱)

   

  پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

 شین میم شین

 

۱

·      رابطه علی (علتی ـ معلولی) فرم پیوند مبتنی بر تأثیرگذاری میان اشیاء ، روندها و سیستم های واقعیت عینی است، که در آن پدیده ای علت نامیده می شود، که تحت شرایط معینی ـ بالضروره ـ موجب پیدایش پدیده ای دیگر یعنی معلول می شود.

 

۲

·      از این رو مفاهیمی از قبیل «علیت»، «رابطه علت و معلولی»، «رابطه علی»  و غیره می توانند به عنوان واژه های مترادف مورد استفاده قرار گیرند.

 

۳

·      به قول لنین، به رسمیت شناختن اصل علیت و امکان انعکاس پیوندهای عینی و واقعی مبتنی بر اصل علیت در ضمیر انسانی مشخصه ماهوی هر فلسفه ماتریالیستی است.

 

۴

·      از این رو مسئله علیت برای تشخیص سمتگیری فلسفی این و یا آن «ایسم» جدید اهمیت ویژه ای کسب می کند.

·      (لنین، «مجموعه آثار»، جلد ۱۴، ص ۱۴۹)

 

۵

·      مفهوم و اصل علیت به سبب رابطه تنگاتنگش با مسئله اساسی فلسفه دارای اهمیت جهان بینانه مهمی است و لذا تاریخ توسعه نظریه علیت در فلسفه و علوم منفرد، تاریخ مبارزه میان جریانات اصلی فلسفی یعنی ماتریالیسم و ایدئالیسم (بویژه ایدئالیسم ذهنی) بوده است.

 

۶

·      رویاروئی میان درک متافیزیکی و درک دیالک تیکی از علیت نیز رویاروئی آسانی نبوده است.

 

۷

·      به نظر ماتریالیست های یونان باستان همه حوادث جهان بنا بر ضرورت فراگیر عینی تعیین می شوند.

 

۸

·      آنها بر آن بوده اند که هستی از یک و یا چند اصل (جوهر) مادی پدید آمده است.

 

۹

·      ولی آنها درک روشنی از اصل علیت نداشته اند.

 

۱۰

·      شاید بتوان نظریه دموکریت را درک روشنی از اصل علیت تصور کرد که بنا بر آن همه چیز از یک علت ضرور ناشی می شود.

 

ادامه دارد.