دایرة المعارف روشنگری: فرهنگ مفاهیم فلسفی (ر) رابطه علتی ـ معلولی (علی، علیت) (۸)

۱۴۰۴ مهر ۴, جمعه

فرهنگ مفاهیم فلسفی (ر) رابطه علتی ـ معلولی (علی، علیت) (۸)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

۹۵

· «ما نه فقط در می یابیم که هر حرکت معینی، حرکت دیگری را به دنبال می آورد، بلکه همچنین در می یابیم که هر حرکت معینی می تواند سبب حرکت معین دیگری شود، اگر شرایط مشابه با شرایط موجود در طبیعت فراهم آیند.

۹۶

· به عبارت دیگر ما می توانیم حرکات دیگری را به وجود آوریم که حتی در طبیعت اصلا وجود نداشته اند (مثلا صنعت)، حداقل نه به این شکل و صورت.

۹۷

· و ما می توانیم به این حرکات سمت و سوی معینی بدهیم.

۹۸

· چنین است که باعمل انسانها علیت خود را به اثبات می رساند:

الف

· هر حرکتی علت حرکت دیگری است

· عمل انسانی علیت را به محک آزمایش می زند.»

· (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۰، ص ۴۹۷)

۹۹

· تأیید جامع فرضیه های علمی نیز که همواره با پیشگوئی های علمی همراهند، خود تأییدی بر اصل علیت است.

· زیرا پیشگوئی های علمی بر اساس پیش شرط قرار دادن روابط علی امکان پذیر می گردند.

۱۰۰

· کشف و تعمیم علمی روابط علی پیش شرط مهمی است، برای شناخت قوانین طبیعت و جامعه و برای استفاده آگاهانه و برنامه ریزی شده از آنها.

۱۰۱

· با رشد علوم و گسترش تولید، روابط متقابل علی دقیقتر و کاملتر انعکاس می یابند.

۱۰۲

· میزان تعیین دقیق روابط متقابل علی به درجه رشد علوم منفرد مربوطه بستگی دارد.

۱۰۳

· مسئله شناخت دقیق روابط متقابل علی را نباید با مسئله وجود عینی و واقعی آنها عوضی گرفت.

۱۰۴

· و لذا اگر برای پدیده های معینی که فیزیک کوانتومی مطرح کرده است، هنوز رابطه متقابل علی یافت نشده است و به عبارت دیگر تصور دترمینیسم مکانیکی رایج از علیت را نمی توان در مورد آنها صادق دانست و در مورد برخی از پدیده های دیگر باید به قوانین علم آمار بسنده کرد، نباید این نتیجه اشتباه آمیز گرفته شود که حوادث میکروکیهانی تابع اصل علیت نیستند و الکترون از آزادی اراده برخوردار است و غیره.

· مراجعه کنید به احتمالات، دوئالیسم ذره و موج، رابطه نا دقیق، ایندترمینیسم.

احتمال

(احتمالات)

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/8112

دوئالیسم ذره و موج