تحلیل دیالک تیکی ضرب المثل ها (8)

شین میم شین

 آنقدر بار کن که بکِشد،

نه آنقدر که بکُشد

·        این ضرب المثل تربیتی منشاء روستائی دارد و با تولید کشاورزی در رابطه است:

1

آنقدر بار کن که بکِشد،

نه آنقدر که بکُشد

·        بر حیوان، ارابه، ماشین و یا انسان باید آنقدر بار زد که بتواند حمل کند و نه آنقدر که زیر بار بمیرد و یا بشکند.

·        این ضرب المثل انتزاعی را می توان اما بسط و تعمیم داد و در موارد مشخص دیگر نیز به خدمت گرفت.

·        مثلا شاگرد مدرسه و یا کارگاه را نباید آنقدر زیر فشار قرار  داد که بیمار شود.

·        چون چنین کرد و کاری نقض غرض (کونترا پرودوکتیو) خواهد بود.

·        به معنی ضرب المثل قبلی خواهد بود:

آمد زیر ابروشو برداره،

چشمش را کور کرد.

2

آنقدر بار کن که بکِشد،

نه آنقدر که بکُشد

·        محتوای این ضرب، همان محتوای اندرز معروف شیخ شیراز است:

اندازه نگهدار که اندازه نکو ست!

3

آنقدر بار کن که بکِشد،

نه آنقدر که بکُشد

·        در این ضرب المثل یکی از مقولات مهم دیالک تیک ایدئالیستی و دیالک تیک ماتریالیستی به زبان ساده تبیین می یابد و تفهیم می شود:

·        مقوله فلسفی مهم موسوم به «حد»

·        مراجعه کنید به حد در تارنمای دایرة المعارف روشنگری   

4

·        «حد» به عنوان مقوله فلسفی صدها سال پس از مرگ شیخ شیراز برای اولین بار توسط هگل مورد استفاده قرار می گیرد.

·        هگل «حد» را به معنی وحدت دیالک تیکی «کمیت» و «کیفیت» بکار می برد:

الف

·        هر کیفیتی بطور کمی تعیین می شود.

ب

·        تغییر تعین کمی هر چیز، هر سیستم و غیره تا درجه معینی تغییری در کیفیت آن چیز، آن سیستم و غیره نمی دهد.

ت

·        حد بیانگر درجه حداکثر و یا درجه حداقل تغییرات کمی است، که منجر به تغییر کیفی نمی شوند.

پ

·        اما به محض این که تغییر کمی از این درجه عدول کند (یعنی از حداکثر فراتر و یا از حداقل پایین تر رود) تغییر کیفی صورت می گیرد.

5

 آنقدر بار کن که بکِشد،

نه آنقدر که بکُشد

·        برای توضیح روشن تر مقوله حد مثالی می زنیم:

الف

·        آب را می توان حرارت داد، آب رفته رفته گرم می شود.

·        اگر دمای آب را اندازه بگیریم، متوجه تغییر کمی آن خواهیم شد:

·        دمای آب در فشار جو از 20 درجه به 30 و الی آخر تا 99 درجه ارتقا می یابد، ولی کیفیت آب همان می ماند که بوده است.

·        این افزایش دمای آب را می توان افزایش کمی نامید.  

ب

·        اما وقتی دمای آب به صد درجه سانتیگراد رسید، تحول کیفی در آن رخ می دهد:

·        آب مایع به آب گازی شکل، یعنی به بخار آب بدل می شود.

·        درجه 100 سانتیگراد در فشار جو، حد عینی آب است.

ت

·        این حد عینی آب سرحدی است میان اقلیم مایعیت (مایع وارگی) و اقلیم گازیت (گاز وارگی)   و یا بخاریت (بخار وارگی).

6

آنقدر بار کن که بکِشد،

نه آنقدر که بکُشد

·        در این ضرب المثل نیز رعایت حد عینی توصیه اکید می شود:

·        عدم رعایت حد عینی می تواند به فاجعه بیانجامد.

·        به مرگ حیوان باربر، به پنچر شدن چرخ ماشین و یا بیماری و مرگ انسان باربر.

7

·        حریفی همین اندرز دیالک تیکی را به زبان ساده تری به همدم خویش می داد:  

آنقدر بخون که بتونی

نه آنقدر که ببری.

·        منظور او هم از بریدن، همین عدول از حد و به زانو در آمدن بوده است.

·        نمی توان به حریف حق نداد.

·        بهتر آن است که پس از خستگی جسمی و یا روحی و روانی اندکی استراحت کنیم، تا بعد بهتر بتوانیم به کار ناتمام ادامه دهیم.

8

·        با توجه به محتوای این ضرب المثل می توان تعریف خود از ضرب المثل را تکمیل کرد:

·        ضرب المثل ها می توانند بیانگر قوانین و قانونمندی های عینی باشند و به مثابه شناخت افزار صرفنظرناپذیری به خدمت گرفته شوند.

پایان