تحلیل دیالک تیکی ضرب المثل ها (5)

شین میم شین

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

سعدی

·        این مصراع از یکی حکایات «گلستان» شیخ شیراز بریده شده و جامه ضرب المثل انتزاعی در بر کرده و نسل به نسل، سینه به سینه و دهن به دهن منتقل شده است.

·        پیوند این مصراع با کل حکایت شیخ شیراز بریده شده است.

·        ما همین مصراع را در پیوند کلی اش تجزیه و تحلیل و منتشر کرده ایم.

·        مراجعه کنید به سیری در گلستان سعدی  در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

1

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

·        هر سفیهی حتی با نظری بر این جفنگ شیخ شیراز بلافاصله به وارونگی آن پی خواهد برد:

·        چون غنا ضد دیالک تیکی فقر است و فقر علت و منشاء نیازمندی و احتیاج.

·        اکنون این سؤال پیش می آید که چرا شیخ خردگرای شیراز دست به وارونه سازی حقایق عینی مسلم می زند؟

2

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

·        دلیل اجتماعی وارونه سازی شیخ شیراز این است که او ایده ئولوگ ارگانیک فئودالیسم در قرون وسطی بوده است و سطر سطر آثارش تبلیغ ایده ئولوژی طبقه حاکمه است.

·        آماج اصلی سعدی و بعد حافظ سوق دادن توده های مولد و زحمتکش به تسلیم و تحمل و صبر و سکوت و سکون است.

·        فقیر باید به وضع موجود تمکین کند تا به قول حافظ، «جهان را پر بلا» نسازد.

·        این مصراع شیخ شیراز به معنی هندوانه زیر بغل فقرا دادن است.

·        حافظ در زمینه این وارونه سازی حتی سنگ تمام گذاشته و    پادشاهان را حسرتکش شیوه زیست دراویش جا زده است.

·        مراجعه کنید به تحلیل آثار سعدی و حافظ در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

3

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

·        در این مصراع سعدی اما  ایده ئولوژی تئولوژیکی (فقهی) ـ فئودالی   او خرناسه می کشد:

·        سعدی به اغنیا بطور غیرمستقیم توصیه می کند که احسان و انفاق کنند تا توشه ای برای صحرای محشر ببرند و به جای دوزخ با سلام و صلوات رهسپار جنت شوند و عیش و عشرت کنند.

·        می توان گفت که سعدی در این مصراع، احتیاج دنیوی توده های مولد و زحمتکش را در مقابل احتیاج اخروی اغنیا قرار می دهد.

·        سؤال اما این است که چرا سعدی از محتاج تر بودن اغنیا دم می زند؟  

4

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

·        سعدی دلایل بسیاری دارد که مهمترین آنها به شرح زیرند:  

الف

·        در  ایده ئولوژی فئودالی ـ مذهبی سعدی سعادت اخروی بمراتب مهمتر از سعادت دنیوی است.

·        چون سعادت دنیوی بزعم آنان ابدی نیست، ولی سعادت اخروی بر عکس آن، ابدی است.

·        بهشت برین با حرمسرائی از ماهرویان ماده و نر و با وفور نعمات متنوع کجا و حیات فئودالی با حرمسرائی از زنان و غلامان توطئه گر و دشمن خو، کجا؟  

ب

·        دلیل دیگر سعدی این است که در سعادت اخروی در هر صورت به روی فقرا بسته است.

·        فقرا در فلسفه اجتماعی سعدی، هم در این دنیا اهل دوزخ اند و هم در آن دنیا:

·        فقرا بازندگان دنیوی و اخروی مطلق اند.

·        در ایده ئولوژی فئودالی امیدی به سعادت توده های مولد و زحمتکش نیست.

·        سعدی بویژه در طولانی ترین حکایت گلستان این اندیشه را استدلال و اثبات کرده است:

·        فقط اغنیا هستند که می توانند «در این دنیا بخورند و ببخشند و با این ترفند سر خدا کلاه گل و گشادی بگذارند و در آن دنیا از نعمات شکمی و زیر شکمی خدا برخوردار باشند.»

ت

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

·        خدای سعدی و حافظ، انعکاس آسمانی ـ انتزاعی خوانین و سلاطین خرفت و خر و خونریز فئودالی است.

·        خدای سعدی و حافظ شباهت غریبی به چنگیز خان و تیمو لنگ دارد.

·        از این رو، کسی از نعمت حمایت او می تواند برخوردار باشد که دست خالی به بارگاه هراس انگیزش نرود.

·        در فیلم های هالی وود راجع به فئودالیسم اروپا این طرز زیست و تفکر را به چشم خود می توان دید.

·        بردن هدیه های جاندار و زیبا و اطعمه و اشربه و زر و زیور متنوع به بارگاه سلاطین فئودالی.

·        دست فقرا اما در هر دو دنیا خالی است:

·        به همین دلیل هم در این دنیا سیه روزند و هم در آن دنیا.  

پ

آنان که غنی ترند، محتاج ترند.

·        وارونگی منطقی و معنوی این ضرب المثل هم همین جا ست:

1

·        اغنیا محتاج ترند، چون امکان سعادت مضاعف (دنیوی و اخروی)  را دارند.

2

·        فقرا بی نیازترند، چون در سعادت دنیوی و اخروی به روی شان بسته است.

3

 رمان دوپولی

ترجمه ابوتراب باقرزاده

سردار توده ها

·        در پسیکولوژی توده های مولد و زحمتکش نیز می توان شاهد این بی نیازی کذائی گشت:

·        برتولت برشت در شاهکاری که تحت عنوان «رمان دو پولی» به فارسی ترجمه شده، از پسیکولوژی توده ها در برخورد به گدایان لندن پرده برمی دارد:

·        کمتر ثروتمندی با کیف پر پول در جیب حاضر می شود، پشیزی به گدائی بدهد.

·        اما توده ها تنها چیزی که در جیب سوراخ خود دارند، پشیزی است و براحتی می توانند به گدائی ببخشند و از دلهره گم کردنش خلاص شوند.

4

·        بی نیازی فقرا در قاموس سعدی هم از همین قماش است.

·         ایده ئولوژی فئودالی برای توده های مولد و زحمتکش همانقدر ارج و ارزش قایل است که به تپاله و زباله و تفاله.

·        این  ایده ئولوژی حتی بورژوازی آغازین (طبقه متوسط) را آدم حساب نمی کرد، چه رسد به توده بی همه چیز.

پایان