سیری در خالی بندی های یغما گلروئی (6)

«هنر برای هنر» 

تحلیلی از شین میم شین

من نقاشی انتزاعی را نمی ‌فهمم

·        شاعر استثنائا شکسته نفسی می فرمایند و خود را تا درجه مریدان خود تنزل می دهند.

·        کپی در هر صورت نمی تواند صد در صد برابر با اصل باشد:

الف

·        نه آل احمد و احمد شاملو برابر با شوپنهاور و نیچه بوده اند و نه شاعر و شرکاء برابر با آل احمد و احمد شاملو می توانند باشند.

ب

·        احمد شاملو اما در اگوسانتریسم و اگوسانترالیسم پیگیرتر از شاعر بوده است:

·        مرید شاملو که دکتر خصوصی اش هم بوده، ضمن طرح سؤالات استراتژیکی مهمی، می پرسد:

·        «از فلسفه چه خبر؟»

·        شاملو نیز با شکسته نفسی شاعرانه می گوید که از فلسفه خبری ندارد.

·        ولی بر عکس شاعر، نمی گوید:

«من فلسفه را نمی فهمم.»

ت

·        بر زبان راندن سخنی از این دست، کفر محض است.

·        توهین به مقدسات است.

·        مگر می توان «شرف کیهان» بود و فلسفه نفهم بود؟

·        از این رو بلافاصله اضافه می کند:

·        «ولی از فلسفه هر چه به دستم رسیده، خوانده ام و هرگز مشکلی نداشته ام.»

·        مرادان چنین اند در عیرانزمین.

پ

·        اما سؤالی در هیئت جنی انتزاعی سر بر در و دیوار ذهن می کوبد که چرا شاعر فقط از نقاشی انتزاعی بدش می آید و نه مثلا از شعر انتزاعی و یا بطور کلی از هنر انتزاعی؟

ث

·        ضمنا جن انتزاعی از فرط کنجکاوی می خواهد بداند که منظور از هنر انتزاعی چیست؟

1

من نقاشی انتزاعی را نمی ‌فهمم

·        ما برای نجات از دست جن انتزاعی سعی می کنیم، تعریفی در حد توان خود راجع به هنر انتزاعی سرهم بندی کنیم.

·        تا هم خودمان کاری کرده باشیم و هم تعریف مان به محک این و آن بخورد و احیانا تدقیق، تصحیح و یا حتی نفی شود و با تعریف علمی دقیق و همه جانبه ای جایگزین گردد.

·        آنچه قبل از هر چیز باید روشن شود، این است که مفهوم «انتزاعی» به چه معنی است؟

·        انتزاعی و یا مجرد به چه چیزی اطلاق می شود؟

2

من نقاشی انتزاعی را نمی ‌فهمم

·        برای دادن پاسخ به این سؤال باید دیالک تیکی را پیدا کرد که مجرد و یا انتزاعی در آن عرض اندام کرده باشد.

·        ما در فلسفه ـ بالاعم ـ و در فلسفه مارکسیستی ـ لنینیستی ـ بالاخص ـ به دیالک تیک مجرد و مشخص (ابسترکت ـ کنکرت)  برمی خوریم.

الف

·        مشخص به صورت پدیده های مرئی و ملموس و محسوس بروز می کند و برای حواس پنجگانه قابل درک است.

·        سوبژکت شناخت (شناسنده)  با مشخص شروع به کار می کند.

·        سوبژکت شناخت نخست به تجزیه و تحلیل مشخص دست می زند و بکمک عمل فکری تجرید و یا انتزاع به ساختن مفاهیم مجرد و یا انتزاعی می پردازد.

·        خود شاعر هم همین کار را کرده است:

هنر برای هنر

·        شاعر در عنوان همین شعر، مفهوم انتزاعی (مجرد) هنر را آگاهانه و یا بطور دیمی بکار برده است.

·        اما منشاء مفهوم انتزاعی و یا مجرد «هنر» چه بوده است؟

ب

·        بنی بشر در این مورد، نقاشی و موسیقی و مجسمه و رقص و قصه و شعر و غیره را دیده است.

·        همه جنبه های خود ویژه همه آنها را جدا کرده و دور انداخته است.

·        انتزاع و یا تجرید هم به معنی جدا کردن همین جنبه های خاص است.

·        آنچه نهایتا به عنوان وجه مشترک همه آنها (به زبان ریاضی به عنوان مخرج مشترک همه آنها)  باقی مانده، در ذهن حریف، جامه ی مفهوم و یا مقوله پوشیده است.

·        سیر و سرگذشت همه  مفاهیم و از آنجمله مفهوم «هنر» از همین قرار است.

ت

·        در مفهوم انتزاعی و یا محرد «هنر» همه هنرهای مختلف تجرید یافته اند.

·        درست به همان سان که در مفهوم انتزاعی «درخت»، همه درختان روی زمین از سرو تا صنوبر، از بید تا نارون تجرید یافته اند.

·        با  شنیدن مفهوم کلی و انتزاعی «هنر» بنی بشر به یاد همه هنرهای مشخص از موسیقی تا قصه و قصیده و غزل و رقص و غیره می افتد.    

 

·        دیالک تیک مجرد و مشخص به همین دلیل وجود دارد.

پ

·        بشر از سرو و سپیدار مشخص و کنکرت به مفهوم انتزاعی و یا مجرد «درخت» رسیده و برای رسیدن از مفهوم انتزاعی «درخت» به سرو و سپیدار باید راه رفته را دوباره برگردد.

·        یعنی راه واحدی را دو بار طی کند.

·        به عبارت دیگر از عالم عام به خطه خاص و یا منفرد برگردد.

3

·        مفاهیم مجرد جوانب، جهات، خواص، مشخصات و روابط چیزهای مشخص را منعکس می کنند.

·        شناخت بدین طریق از مرحله چیزهای مشخص وارد مرحله مفاهیم مجرد می شود.

4

·        احمد شاملو هم مفهوم مجرد را بکار برده است.

·        مرید و دکتر خصوصی شاملو هم می پرسد که «من» ـ زور مراد از مجرد چیست:

·        «منظور آقا (شاملو)  از مجرد، عشق است؟»

·        شرف کیهان هم جواب می دهد:

·        «عشق و خیلی چیزهای دیگر.»  

من آن مفهوم مجــّرد را جسته ام.

پاي در پاي آفتابي بي مصرف

كه پيمانه مي كنم

با پيمانه روزهاي خويش كه به چوبين كاسه ي جذاميان ماننده است

من آن مفهوم مجــّرد را مي جويم.

5

·        وقتی شرف کیهان از کمترین شعور فلسفی بی بهره باشد، به همین روز می افتد.

·        یعنی حتی حرف دهن خود را نمی فهمد.

·        چون چیزهای انتزاعی و مجرد را نمی توان جست.

·        درست به همان دلیل که ذکرش گذشت:

·        مفهوم انتزاعی و کلی «هنر» و یا «درخت» وجود فی نفسه ندارد، تا بامداد اول و آخر دنبالش بگردد و بیابد.

·        هنر فقط در فرم های مشخصش، یعنی در تندیس و ترانه و قصه و قصیده و رقص و آواز و غیره وجود دارد.

·        مراجعه کنید به سیری در جهان بینی شاملو در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

5

دارالحوایج

اثری از حسین رزای

من نقاشی انتزاعی را نمی ‌فهمم

·        نقاشی و یا بطور کلی هنر انتزاعی را باید با توجه به همین تعریف از تجرید تعریف کرد:

·        به عنوان مثال، در نقاشی و یا تندیس انتزاعی درختی، به احتمال قوی، جنبه مشترک و عام همه درختان تجرید تجسمی می یابند.

·        نقاشی انتزاعی همان مسیر مفهوم سازی ذکر شده در ذهن را به عوض اینکه فقط در قلمرو ذهن طی کند، در قلمرو پرده هم طی می کند:

·        درختی را نقاشی می کند که بیانگر مخرج مشترک (به زبان ریاضی) همه درختان باشد.

·        درخت انتزاعی و کلی باشد، بی آنکه سرو و صنوبر و سپیدار و غیره باشد.

ادامه دارد.