روشنگری (8)

پروفسور دکتر وینفرید شرودر  

پروفسور کارل هاینتس بارک

برگردان شین میم شین

(بخش چهارم)

روشنگری انگلیس

ادامه

6

 برنارد مانده ویل  

برنارد مانده ویل (1670 ـ 1733)

پزشک، تئوریسین اجتماعی هلندی، مقیم انگلستان

مؤلف «افسانه زنبوران عسل»

او نه فضایل اخلاقی، بلکه مفاسد اخلاقی را

 سرچشمه رفاه عموم می دانست،

که به پارادوکس مانده ویل معروف شده است.

1

·        فلسفه اخلاق انگلیس در دوره بعد از جان لاک مخالف اخلاق مذهب وحی بوده است.

2

·        نمایندگان برجسته فلسفه اخلاق انگلیس افراد زیر بوده اند:

الف

·        برنارد مانده ویل (پزشک) (1670 ـ 1733)

ب

·        گراف فون شافتس بری (1671 ـ 1713)

3

·        مانده ویل در کتاب خود تحت عنوان «افسانه زنبوران و یا عادات ناپسند شخصی بمثابه منافع عمومی» (1714) به پیروی از توماس هوبس می نویسد که نه سجایای اخلاقی، بلکه خود خواهی، مال پرستی، کلاهبرداری و تجمل پرستی نیروهای محرکه پیشرفت اند.

4

·        اگوئیست (خودپرست)  بنظر او فقط کسانی نیستند که فاسد نامیده می شوند، بلکه همچنین کسانی اند که به داشتن سجایای اخلاقی معروف خاص و عام اند.

5

·        مانده ویل با تیزهوشی اثبات می کند که ثروتمندان، کشیشان و دولتمداران نه فقط از اگوئیسم کسانی که به عنوان فاسد مزمت و محکوم می شوند، بهره شخصی می برند و به اشاعه اگوئیسم کمک می کنند، بلکه خود آنها نیز اگوئیست اند.

·        با این تفاوت که آنها اگوئیسم خود را عوامفریبانه زیر جامه فضایل و سجایا پنهان می سازند.

6

·        از این رو، مانده ویل به این نتیجه می رسد که اخلاق مسیحی نه تنها اگوئیسم را محدود نمی کند، بلکه به اشاعه آن کمک می کند.

7

·        مانده ویل اما به این کشف خود قناعت نمی ورزد، بلکه خواستار رونق بخشیدن آزادانه به اگوئیسم می شود و برای جلوگیری از انحراف آن نه اخلاق مسیحی، بلکه قدرت دولتی و قوانین را توصیه می کند.

8

·        به نظر او، هرجا انسان ها از سر اگوئیسم فاسد نشوند و قوانین را زیر پا نگذارند، آنجا قوانین با منافع عمومی انطباق دارند.

9

·        آموزش مانده ویل حاوی گرایشات ماتریالیستی است، اگر چه او منکر کافر و دشمن کلیسا بودن خود می شود.

10

·        مانده ویل در آثار خود به موضعگیری بر ضد شافتس بری می پردازد.

·        زیرا در فلسفه او، تحریف واقعیت و فلسفه ی ثروتمندان را می بیند.

11

·        برکلی مخالف سرسخت مانده ویل بوده است.

12

 آدام اسمیت (1723 ـ 1790)

فیلسوف اخلاق و اقتصاد دان کلاسیک اسکاتلندی

·        ولی هم آدام اسمیت و هم روشنگری فرانسه تحت تأثیر مانده ویل قرار داشته اند.

13

·        مارکس راجع به او می نویسد:

·        «مدافعه از عادات ناپسند، مشخصه گرایش سوسیالیستی ماتریالیسم مانده ویل است، که یکی از شاگردان انگلیسی سالخوده تر جان لاک بوده است.

·        او ثابت می کند که عادات ناپسند در جامعه کنونی ضرور و مفیدند.

·        این اما به معنی دفاع از جامعه کنونی نبوده است.»

·        (مارکس و انگلس، «کلیات»، حلد 2، ص 138، جلد 26، ص 364 )

ادامه دارد.