تدارک تئوریک توضیح «تئوری شناخت» (77)

مشاهده (2)

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان شین میم شین

 16

·        مشاهده ـ بمثابه اسلوب (متد) شناخت علمی ـ به وظایف زیر جامه عمل می پوشاند:

الف

·        تأملات نظری (تئوریکی) را پیش شرط خود قرار می دهد.

ب

·         تأملات نظری (تئوریکی) ئی که برای تعیین ابژکت مشاهده لازم اند.

ت

·        تأملات نظری (تئوریکی) ئی، که برای تعیین وسیله مشاهده لازم اند.

پ

·        تأملات نظری (تئوریکی) ئی، که برای تعیین آماج مشاهده ضرورند.

ث

·        مشاهده در قالب داتاهای (داده های) مشاهده ای، مواد تجربی لازم را برای تعمیم های تئوریک فراهم می آورد.

ج

·        مشاهده در قالب داتاهای (داده های) مشاهده ای، مواد تجربی لازم را برای طرح ریزی فرضیه ها فراهم می آورد.

ح

·        مشاهده در قالب داتاهای (داده های) مشاهده ای، مواد تجربی لازم را برای اجرای آزمایش ها و غیره به همراه می آورد.

17

 مشاهده، فرضیه، آزمایش و تئوری

·        مشاهده، فرضیه، آزمایش و تئوری در هر اسلوب (متد) آزمایشی وحدتی نا گسستنی با هم تشکیل می دهند، همدیگر را پیش شرط خود قرار می دهند و تکمیل می کنند

·        مراجعه کنید به آزمایش، فرضیه در تارنمای دایرة المعارف روشنگری.

18

مشاهده و آزمایش

الف

·        اگرچه مشاهده و آزمایش ـ بمثابه انواع مختلف رابطه عملی و فعال انسان با محیط زیست و بمثابه متدهای شناخت ـ حاوی شاخص های مشترکی اند، با این حال تفاوت های مهمی با هم دارند.

ب

·        این تفاوت ها را بویژه در رابطه آزمایش با مشاهده بیواسطه می توان دید.

I

آزمایش

1

·        در آزمایش، ابژکت مورد بررسی بطور آماجگرایانه تغییر داده می شود.

2

·        در آزمایش، ابژکت مورد بررسی تحت تأثیرات گوناگونی قرار می گیرد.

3

·        در آزمایش، شرایط آزمایش بارها تغییر داده می شوند و غیره.

II

مشاهده بیواسطه

1

·        مشاهده بیواسطه تأثیرات فوق الذکر راجع به آزمایش را پیش شرط خود قرار نمی دهد.

2

·        مشاهده بیواسطه محض، اغلب به ادراک ظاهر ابژکت مورد نظر نایل می آید، بی آنکه آن را تغییر دهد.

3

·        این ویژگی مشاهده بیواسطه، همیشه چنان مورد تفسیر قرار می گیرد که گویا مشاهده فقط یک گشتاور منفعل شناخت است و آزمایش ـ برعکس ـ گشتاور فعال شناخت.

4

·        اما این طرز تلقی فراموش می کند که مشاهده بیواسطه با قرار گرفتن فعال انسانها در مقابل ابژکت مورد مشاهده همراه است، اگرچه پیش شرط مشاهده تأثیر فعال و بیواسطه بر ابژکت مشاهده نیست.

III

آزمایش

1

·        آزمایش امکان شناخت علل پدیده ها را فراهم می آورد.

2

·        آزمایش امکان شناخت ماهیت پدیده ها را فراهم می آورد.

3

·        آزمایش امکان شناخت قانونمندی های حاکم بر پدیده ها را فراهم می آورد.

 IV

 مشاهده صرف

1

·        مشاهده صرف تنها راه تشخیص وجود پدیده ها را هموار می سازد.

2

·        مشاهده صرف تنها راه تشخیص همبائی پدیده را هموار می سازد.

3

·        مشاهده صرف تنها راه تشخیص توالی زمانی پدیده ها را هموار می سازد.

4

·        مشاهده صرف نه توضیح ابژکت مشاهده را، بلکه توصیف آن را امکان پذیر می سازد.  

ادامه دارد