سرچشمه:
دنیا ـ
ارگان تئوریک حزب توده ایران
سال 1359
شماره 4
شین میم شین
سياوش كسرایى
·
با توجه به سال های طولانی مهاجرت و اقامت در کشورهای خارج انعکاس
هنر و ادب ایران را در آن صفحات چگونه یافتید و آیا اصولاً زمینه ای برای بسط و
گسترش آن هست؟
·
اگر ممکن است اندکی در باره ی تلقی دیگران از هنر امروز ایران صحبت
بفرمائید.
·
و اما آخرین پرسشم ، به کدامیک از زمینه های گشوده شده در هنر و
ادبیات ما امیدوارترید؟
احسان طبری
·
در مورد بخش نخست سؤال شما.
1
·
اگر نمونه ی اتحاد شوروی را ( که در آن نه سال از سی سال مهاجرت
اینجانب گذشته) برداریم، آنگاه باید گفت که بدون تردید شوروی از جهت پژوهش در باره
ی تاریخ و ادب کلاسیک و معاصر ایران و زبان فارسی و صرف و نحو و تجوید آن در چنان
دامنه ی وسیع و در چنان حدی از کیفیت بالای علمی کار می کند، که به نظر من همتائی
ندارد.
2
·
آثار دهها تن از شاعران و نویسندگان امروزی به زبان های متداول در
شوروی ترجمه و چاپ شده اند.
3
·
انعکاس هنر ادبی ایران در این کشور انعکاس مثبتی است.
4
·
پس از ادبیات، فیلم فارسی نیز در شوروی بازتاب جالبی دارد.
5
·
در این زمینه می توان مطالب مشخص بسیاری گفت که جایش در این گفتگو ی
کوتاه نیست.
·
در مورد بخش دوم سؤال شما
1
·
برای دادن پاسخی سنجیده، من خود را
نیازمند حس می کنم که با جریانات مختلف هنری امروزی ایران در ادبیات، هنر
نمایشی، هنر تصویری و پلاستیک، موسیقی و غیره بیشتر آشنا شوم.
2
·
بدون شک پیشرفت نسبت به دورانی که در میهن خود زندگی می کردم، نظرگیر
استف ولی نابهنجاری ها ی عمومی رشد (که علل آن روشن است) در اینجا نیز اثر خود را
باقی گذاشته است.
3
·
امید است در صورتی که خود را برای انجام داوری آماده تر حس کنم، در
این زمینه ها مطالبی در میان بگذارم.
سياوش كسرائى
1
·
با به ميدان آمدن توده هاي بزرگ مردم، رفته رفته انديشه هاي اجتماعي
نيز در تمام سطوح براي پائين ترين طبقات اجتماع مطرح شده و مورد بحث و گفتگو قرار
گرفته است و هر روز ضرورت داشتن بياني ساده تر و همه فهم تر، در زمينه ي نشر مسائل
اجتماعي بيشتر مي شود .
2
·
شاخه اي از هنر نيز شعر است كه خود بخشي از فرهنگ اجتماعي است .
3
·
اين هنر نيز به فراواني مطرح و مورد استفاده واقع شده است و آن چه
بسيار به چشم مي خورد، اين است كه از ابتداي جنبش اخير، مردم ايران اصرار داشته و
دارند كه براي موزون كردن شعارها و منويات سياسي خود، آنها را به قالب شعر در
آورند كه خود بيانگر اين معنا ست كه توده ها شعر را به مثابه يكي از ابزارهاي
مبارزه انتخاب كرده و به رسميت شناخته اند.
4
·
در اينجا نمي خواهيم در باره ي ضعف يا قدرت اين شعرها و شعارها سخن
گوييم .
·
·
با توجه به آن چه گفتيم، اين دوران بهترين هنگام براي پيدايش آن
شاعران بزرگ خلقي و مردمي است كه بتوانند با بيان ساده، همه فهم و هنرمندانه خود
پاسخ گوي نيازها و راهگشاي بن بست ها و يا عرضه كننده ي حسرت ها و اميدهاي خلق، در
راه مبارزه با دشمن و اعتلاي جامعه باشند .
5
·
و امّا به نظر مي رسد كه در راه خلقي، مردمي و يا توده اي شدن شاعران
در ايران ( در شرايط كنوني ) دشواري هائي چند قرار دارد كه پاره اي از آنها به شرح
زير است:
الف
· كمبود سواد خواندن و نوشتن
ب
· وجود خلق هاي گوناگون با زبان ها و
گويش هاي متفاوت
ت
· نازل بودن سطح فرهنگ عمومي براي درك
زبان اشعار
پ
· نبودن شاعران بزرگي كه از طبقات اجتماعي
محروم برخاسته باشند.
ث
· فقدان انجمن ها و كانون هاي ديرپاي
هنري و ادبي كه شعراي خلق هاي مختلف ايران را براي جذب و درهم آميختگي فرهنگ هاي شان
در كنار هم گرد آورده باشد .
ج
· بي اعتنايي به گردآوري و بررسي ترانه
هاي محلي و آثار شعراي خلق ها
ح
· سنت گوشه گيري و انزوا طلبي هنرمند و
به ويژه شاعر، در اين مرز و بوم كه خود، شعر را به امري خصوصي و شخصي و وسيله اي
براي بيان جهان دروني هنرمند تبديل مي كند.
خ
·
اين خود موجب پيدايش نوعي زبان و بيان خاص و
خصوصي است و ارتباط خواننده را با گوينده ي آن دشوار مي كند .
د
· اين وضع وقتي به اوج خود مي رسد كه
سياست، اعمال فشار حكومت ها را نيز كه در گذشته بر همه ي حيات اجتماعي و از جمله
بر انديشه و بيان آزاد مسلط بود، بر آن بيفزائيم و آن گاه است كه با انواع بيان
هاي تمثيلي و نمادگونه روبرو خواهيم بود كه دستيابي به جهان هاي شاعران را بر عامه
ي مردم از هر باره مشكل تر مي كند.
احسان طبری
· پس از برچيده شدن بساط سلطنت
استبدادي و دست نشانده ي محمد رضا پهلوي و اعلام جمهوري ، فضاي تازه اي از جهت
سياسي و اجتماعي در كشور ما به وجود آمده است كه هنوز سيماي كامل به خود نگرفته
است .
1
· تكامل انقلاب در ايران بسيار پيچيده و وضع گاه غير شفاف و
سرشار از بيم و اميد است.
2
·
اين بغرنجي و رازناكي وضع، همراه با مشكلاتي كه
هم ياران انقلابي و هم دشمنان ضد انقلابي به وجود مي آورند، نوعي گيجي و سردرگمي و
بلاتكليفي پديد آورده است.
3
·
بسياري كه از انقلاب انتظارات ديگري داشتند، به
حق يا ناحق، دچار سرخوردگي و دل زدگي شده اند.
4
·
چنين جوي، هيجانات بزرگي برنمي انگيزد.
5
· زيرا فتح يا شكست در آن براي طبقات
گوناگون با وزن همانند و همساني وجود دارد.
6
·
فتح حماسه آفرين است.
7
·
شكست فاجعه آفرين است.
8
· حماسه و فاجعه اجتماعي موجب اوج گيري
احساس مي شود كه آن را اروپائيان "Paroxysme" مي نامند.
9
· اوج گيري احساس لازمه ي آفرينش هاي
هنري است.
10
·
بدون آن نمي توان انتظار كارهاي برجسته داشت.
11
· حق با آن دوست ارجمند است كه دوران
هاي انقلابي و اوج نهضت هاي وطني براي بروز شاعران ملي دوران مساعدي است.
12
· عده اي از شاعران ملي و انقلابي و
خلقي مانند بهار، عشقي، عارف، اشرف الدين
حسيني، اديب الممالك فراهاني، اديب پيشاوري، وحيد دستگردي، فرخي يزدي در چنين
ادواري پديد شدند.
13
·
براي رفع سوء تفاهم تصريح مي كنم كه اين جانب
همه ي اين شاعران را در يك كفه نمي گذارم.
14
·
برخي از آنها در دوران هائي از زندگي به سوي
سازش رفتند و قلم خود را به مديحه آلودند.
15
·
كساني در راه استقلال و آزادي جان خود را نثار
كردند.
16
· كساني تا آخر عمر مظهر پارسايي و عزت
نفس ماندند.
17
· سرنوشت ها گوناگون است، ولي به هنگام
تصفيح (پهن کردن. فهرنگ واژه ها) دواوین اين شاعران، بسياري اشعار ملي و انقلابي و
خلقي مي يابيم و عنوان " شاعر ملي " حتي به كساني مانند عشقي از طرف
معاصران او داده شده است .
18
· ولي انقلاب ما كه از آغاز با عواطف
مذهبي در آميخت، داراي آن چنان ويژگي است كه حتي احساسات وطن گرايانه را به شيوه ي
مرسومي و سنتي آن نمي پذيرد.
19
· زيرا آن را در رابطه با فرهنگ و
اسطوره ي كهن شاهنشاهي و طاغوتي مي بيند.
20
·
اشعار غنايي يا حماسي لائيك، كه ابداً مخالف
مذهب نيست ولي جنبه ي مذهبي نيز ندارد و اين همه در تاريخ معاصر ما تكرار شده، ولي
اين نوع اشعار اين روزها، بدون آن كه كسي رسماً و تصريحاً بگويد، عملاً "
ناباب " بودن خود را احساس مي كند و لذا به كنجي خزيده است.
21
·
به همه ي اينها آن عللي نيز كه شما در سخنان خود
به تفصيل و به درستي ياد كرديد، افزوده مي شود.
22
·
من اميدوارم كه انقلاب در تكامل خود محيط مطبوع
و جان بخشي براي شعر واقعي ايجاد كند.
23
·
جاي یأس نيست.
· به قول شاعر
نوميد نيم ز كار عشقش
زيرا كه زمانه هم به كاري است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر