فرهنگ مفاهیم فلسفی (پ) پیش بینی (۵)

 

پروفسور دکتر گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

 

تفاوت پیش بینی با فرضیه

 

۱

·    چون پیش بینی ها احکامی اند که در باره واقعیات امور هنوز نامعلوم صادر می شوند، اغلب با فرضیه ها که به واقعیات امور هنوز نامعلوم مربوط می شوند، عوضی گرفته می شوند.

 

۲

·    اما میان فرضیه ها و پیش بینی ها تفاوت های بنیادی وجود دارند:

·    فرضیه مربوط می شود به واقعیات امور مربوط به گذشته و زمان حال، ولی پیش بینی مربوط می شود به واقعیات امور مربوط به آینده.

 

۳

·    اما تفاوت فرضیه و پیش بینی فقط مسئله تعلقات زمانی آنها نیست:

 

الف

·    هم فرضیه می تواند به گذشته، حال و آینده مربوط باشد و هم پیش بینی.

 

ب

·    پیش بینی ها به ویژه می توانند به واقعیات امور مربوط به گذشته و یا حال نسبت داده شوند که به سبب عدم امکان مشاهده بی واسطه هنوز نامعلوم اند.

 

پ

·    اگر بتوان وجود این واقعیات امور را از احکام مربوط به واقعیات امور معلوم و یا حتی از فرضیه ها نتیجه گرفت، بدون اینکه خود واقعا تشخیص داده شده باشند، آنگاه ما با پیش بینی ـ به معنی واقعی کلمه ـ سر و کار داریم.

 

ت

·    چنین پیش بینی هائی اند که در تاریخ شناخت علمی، به ویژه درعلوم مربوط به طبیعت آلی (غیر ارگانیکی) باعث عمده پیشرفت علمی بوده اند.

 

ث

·    مثلا می توان به جدول عناصر شیمیائی مندلیف اشاره کرد که از قانونمندی های درونی آن، نه فقط وجود عناصر شیمیائی هنوز نامعلوم، بلکه حتی خواص شیمیائی مشخص آنها پیش بینی شده بود.

 

ج

·    و یا پیش بینی های مربوط به تئوری نسبیت عمومی راجع به دوران سیاره عطارد، به مثابه روند همیشه جاری.

 

ح

·    و یا پیش بینی های مربوط به وجود پوزیترون که در تئوری الکترونی دیراک صورت گرفته اند و بعدها به پیش بینی پوزیترون و ضد ذره ها منجر شده است.

 

·    مراجعه کنید به ذرات بنیادی

 

 

ذرات بنیادی

 

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/7816

 

۴

·    تعیین فرضیه یا پیش بینی بودن یک حکم مربوط به واقعیت امر هنوز نامعلومی، به تعلق زمانی آن وابسته نیست، بلکه وابسته است به جایگاه آن حکم در استنتاج منطقی و هدفی که از طرح آن دنبال می شود.

 

الف

·    اگر حکمی در استنتاج منطقی جای نتیجه نهائی را اشغال کند، آنگاه ما در هر حال با پیش بینی سر و کار داریم، صرفنظر از اینکه واقعیت امر مربوط به گذشته، حال و یا آینده باشد.

 

ب

·    اما اگر برعکس، حکمی به مقدمات نتیجه نهائی مربوط باشد و برای استخراج احکام دیگر مربوط به واقعیات امور معلوم مورد استفاده قرار گیرد و توضیح این واقعیات امور را امکان پذیر سازد، آنگاه ما با فرضیه سر و کار داریم.

 

۵

·    گاهی حکم واحدی می تواند هم فرضیه باشد و هم پیش بینی.

 

۶

·    این امر وابسته به جایگاه آن در شبکه استنتاج منطقی و وابسته به هدفی است که با استخراج آن دنبال می شود.

 

۷

·    البته ما باید در چنین مواردی با سیستم های مختصات مختلف و استنتاجات مختلف سر و کار داشته باشیم.    

 

۸

·    در یک نتیجه نهائی واحد هر حکمی فقط می تواند یا فرضیه باشد و یا پیش بینی.

 

ادامه دارد.