فرهنگ مفاهیم فلسفی (الف) آنارشیسم (هرج و مرج طلبی) (۲)

 

 پروفسور دکتر گونتر هیدن

 برگردان

شین میم شین

 

 

الف

ویلیام گودوین

 

ویلیام گودوین

 (۱۷۵۶ ـ ۱۸۳۶)

نویسنده، فیلسوف اجتماعی انگلیسی

از مؤسسین آنارشیسم

 

۱

·      گودوین رادیکال ترین متفکر انتقادی ـ اجتماعی انگلستان در ایام پیدایش سرمایه داری صنعتی بوده است.

 

۲

·      او تحت تأثیر ایده های آزادی، برابری و هومانیسم روشنگری و انقلاب فرانسه، در کتاب دو جلدی خود، تحت عنوان «مسئله مربوط به عدالت اجتماعی» (۱۷۹۳) با تکیه بر «خرد» ـ به مثابه تنها فرمانروای محق بر انسان و به مثابه آزادگر انسان از قید و بند بردگی سیاسی و مذهبی ـ سیستمی از ایده های  آنارشیستی ـ کمونیستی توسعه داد و براندازی نظام اجتماعی موجود و نوسازی بنیادی نظام همزیستی اجتماعی انسان ها را آماج خود قرار داد.

 

۳

·      گودوین علل اصلی معضلات بیشمار جامعه بشری از قبیل بی عدالتی اجتماعی، نابرابری، تقسیم ناعادلانه ثروت اجتماعی و سطح نازل دستمزدها، خودسری، فقدان آزادی، جهل، جنگ و کینه ملی را در حاکمیت مالکیت خصوصی و قدرت دولتی می دانست.

 

۴

·      به نظر گودوین برای رفع این معضلات باید علل آنها را از بین برد،.

·      یعنی باید مالکیت خصوصی و دولت را لغو کرد.

 

۵

·      این امر اما باید نه از طریق اعمال قهر، بلکه تنها از طریق روشنگری، آموزش و تربیت انسان ها صورت گیرد.

 

۶

·      اگر انسان ها متقاعد شوند که جامعه بدون مالکیت خصوصی و جبر دولتی می تواند وجود داشته باشد، آنگاه خرد نیز می تواند، بدون مزاحمتی دعاوی خود را در همه عرصه های زندگی به کرسی بنشاند و انسان ها را به عالی ترین شناخت، به عدالت اجتماعی، به کردار اخلاقی و بدین طریق به آزادی و سعادت، به کمال روحی و جمال جسمی رهنمون شود.

 

۷

·      گودوین برای اثبات طرح اوتوپیکی مبتنی بر سیستم اجتماعی آنارشیستی ـ کمونیستی از آموزه های ماتریالیستی ـ سنسوئالیستی و آته ئیستی و همچنین از آموزه های مبتنی بر حقوق طبیعی و فلسفه اخلاق روشنگری انگلیس و فرانسه در قرن هفدهم و هجدهم استفاده می کرد.

 

۸

·      گودوین ـ بنا بر روح همین فلسفه  ـ به توانائی هر چه بیشتر انسان ها در جهت دستیابی به حقیقت عالی تر و کمال اخلاقی باور داشت.

 

۹

·      به نظر گودوین، قبل از همه باید عللی را از میان برداشت که مانع شناخت حقیقت و عدالت و تبدیل خرد به نیروی محرکه تعیین کننده رفتار انسان ها می شوند.

 

۱۰

·      از آنجائی که خرد، معارف خود را از جهان خارج فراهم می آورد، بنابرین، فقط زمانی می تواند از جهان خارج تأثیرات مثبت جذب کند که جهان خارج و قبل از همه جامعه بشری بر طبق فرامین خرد و عدالت سازمان داده شوند.

 

  (عجب منطق تق و لقی:

  اگر خرد، معارف خود را از جهان خارج (واقعیت عینی) کسب می کند، پس جهان خارج بر خرد تقدم دارد.

 یعنی خرد باید به ساز جهان خارج برقصد و نه جهان خارج به ساز خرد.

  در این صورت، جهان خارج،  سازنده خرد خواهد بود و نه برعکس.

  یعنی خرد کج و کوله ای تشکیل خواهد یافت.

 مترجم)

 

۱۱

·      گودوین بدین طریق، حال و روز خرده بورژوازی انگلیس در آن زمان را بر زبان می آورد که تحت فشارهای اجتماعی انقلاب صنعتی، سختی می کشد.

 

۱۲

·      ایده های گودوین ـ اما ـ بر طبقه کارگر جوان انگلیس نیز که از انقلاب صنعتی نشئت گرفته بود، تأثیر نیرومندی اعمال کرد.

·      (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲، ص ۴۵۵)

 

۱۳

·      شلی (۱۷۹۲ ـ ۱۸۲۲) ـ شاعر انگلیسی ـ نیز تحت تأثیر گودوین قرار داشت.

 

۱۴

·      البته او از نقطه نظر مبتنی بر روشنگری عمیق عدول کرد و جنبه های خردستیز و عرفانی مفهوم آنارشی را به طرز نیرومندی اعتبار بخشید.

 

ادامه دارد.