فرهنگ مفاهیم فلسفی (ح) حسگرایی (سنسوئالیسم) (۶)

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر مانفرد اشتارکه

برگردان

 شین میم شین

 

مانفرد بور

(۱۹۲۷ ـ ۲۰۰۸)

فیلسوف و فلسفه ـ مورخ  

رئیس انستیتوی مرکزی در آکادمی علوم آلمان دموکراتیک

از برجسته ترین نمایندگان مارکسیسم ـ لنینیسم

 

 

ت

درجه صحت ادراکات حسی

 

پروتاگوراس

 (۴۹۰ ـ ۴۱۱ ق. م.)

 

·    پروتاگوراس به این دلیل که ادراک از حرکت شیئ ادراک شونده و عضو ادراک کننده حاصل می آید، به این نتیجه می رسد که ادراک نه از این نشئت می گیرد و نه از آن.

·    بلکه یک پدیده صرفا سوبژکتیو (ذهنی) است.

 

۲

·    به نظر او در لحظه ادراک، در چیز مورد نظر، محتوای ادراکی ئی پا به عرصه وجود می نهد.

 

۳

·    محتوای ادراکی ئی که ما به وجودش پی می بریم، بی انکه به وجود چیز درخود (خود چیز ادراک شونده) پی ببریم.

·    (پروتوگوراس، «آموزه مربوط به سوبژکتیویته ادراک حسی»)

 

دموکریت

(۴۶۰ ـ ۳۷۱ ق. م.)

 

۱

·    دموکریت نه همه خواص ادراک شونده چیزها را، بلکه فقط رنگ، صدا و مزه را نسبی و ثانوی قلمداد می کند.

 

۲

·    او اما برعکس، تعین های مکانیکی از قبیل هیئت، بزرگی، سفتی (سختی)، چگالی مندی و خنثائی را عینی می داند.

 

جان لاک

(۱۶۳۲ ـ ۱۷۰۴)

 فیلسوف انگلیسی

 

·    جان لاک خواصی را که به خود جسم تعلق دارند، اولیه می داند و خواصی را که تنها در اثر تأثیرشان بر حواس انسانی پدید می آیند، ثانوی قلمداد می کند.

·    وجه مشترک همه این نگرش ها این است که آنها ادراکات را کم و بیش به مثابه تصاویر اشیاء، یعنی حقیقی تلقی می کنند.

 

نومینالیسم

 

۱

·    جریانات نومینالستی اما برعکس، ادراکات را تنها به مثابه علائمی راجع به چیزهای خارجی تلقی می کنند که به روح عرضه می شود.

 

۲

·    جریانات نومینالیستی ادراکات را به مثابه حالات روحی ارزیابی می کنند.

                                        

۳

·    این جریانات اصلا نمی توانند محتوای حقیقت شناخت حسی را در رابطه با جهان خارج بسنجند.

 

۴

·    از این رو مجبورند که یکی از دو راه زیر را انتخاب کنند:

 

الف

·    یا به معیار عقلی حقیقت توسل می جویند.

ب

·    و یا شناخت حسی به طور کلی را به مثابه خطا محکوم کنند و به وحی الهی پناه برند.

 

کوندیلا و هیوم

 

۱

·    معیار عقلی حقیقت را کوندیلا و هیوم در منطق موجود میان روابط محتوائی علائم واژگانی می دانند.

 

۲

·    هیوم قوت و شادابی تأثیرات را به مثابه معیار حقیقت علائم ادراکی قلمداد می کند.

·    اندیشه ای که او از اپیکوریست ها به عاریه گرفته است.

 

ادامه دارد.