خرد ـ انسان ـ تاریخ (۷)

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر گرهارد بارچ

بررسی تاریخ توسعه ی فلسفه کلاسیک بورژوائی

بخش دوم

سر آغاز تفکر کلاسیک بورژوائی

در

 فلسفه نیکولاس کوزانوس

 

نیکولاس کوزانوس

(۱۴۰۱ ـ ۱۴۶۴) 

فیلسوف، تئولوگ، ریاضی دان، کاردینال

از نخستین هومانیست های آلمانی

در دوره گذار از قرون وسطای واپسین به عصر جدید آغازین

۱

·      اگر کسی منشاء و سرآغاز تفکر کلاسیک بورژوائی را در فلسفه رنسانس (از فرانسیس بیکن و دکارت تا هگل و فویرباخ) دنبال کند، بارها و بارها به آثار فلسفی نیکولاس کوزانوس ارجاع داده می شود. 

۲

·      فلسفه کوزانوس از نقطه نظرات بسیاری، بیشک بیانگر نقطه گرهی توسعه جهان بینانه است: 

الف

·      فلسفه کوزانوس همزمان حاوی فلسفه به میراث مانده و انحلال آن است.

·      یعنی در آن واحد، حاوی اسکولاستیک و نومینالیسم است.     

ب

·      فلسفه کوزانوس همزمان، تداوم توأم با پذیرش مجدد کهنه و گسست از کهنه است.

·      یعنی همزمان هم نماینده ایده ی حل تضادهای زمینی در لایتناهی و یا کلیت الهی است و هم نماینده ی تأکید مؤکد بر فرد و فردیت است.       

ت

·      فلسفه کوزانوس آغاز  و شروع همزمان است.

·      یعنی آغاز روی آوردن به علوم، بویژه علم مکانیک و آزمایش و شروع دنیویت تفکر است.

۳

·      خصلت اساسی فلسفه کوزانوس منتج از همین خصوصیات است.

·      خصلتی که در ادبیات اغلب مورد توجه قرار گرفته و محکوم کردن فلسفه کوزانوس را دشوار ساخته است:

الف

·      در فلسفه کوزانوس نو حاوی لعابی از عناصر کهنه به میراث مانده است.   

ب

·      در فلسفه کوزانوس عناصر پیشرفتگرا با عناصر کهنه ی به میراث مانده همبسترند. 

ت

·      در فلسفه کوزانوس مسئله گذاری های (طرح مسائل) مربوط به آینده در البسه فرم های کهنه صورت می گیرند.

۴

هاینریش ریتر

(۱۷۹۱ ـ ۱۸۶۹)   

تئولوگ، فیلسوف، استاد فلسفه آلمانی

مؤلف «تاریخ فلسفه» در ۱۲ جلد

·       هاینریش ریتر که در اواسط قرن نوزدهم، برای اولین بار بر اهمیت نیکولاس کوزانوس تأکید مؤکد می ورزد و نام او را مجددا وارد تاریخ فلسفه می کند.

·      او کوزانوس را به شرح زیر ارزیابی می کند: 

الف

·      «در اولین سال قرن پانزدهم، کودکی تولد یافت که زندگی و تاثیرش حاوی هر چیز مهمی بود که قرن های بعد به همراه خواهند آورد.

·      (به همان سان که هر نقطه عطف تاریخ قضیه همیشه از همین قرار است.)

ب

·      نیکولاس کوزانوس در نقطه عطف قرون وسطی و عصر جدید ایستاده است.

پ

·      اما امید و تلاش و تأثیر او نظر به عصر جدید دارد.»

·      (هاینریش ریتر، «تاریخ فلسفه»، جلد ۹، ص ۱۴۱، سال ۱۸۵۰)

ادامه دارد.