خرد ـ انسان ـ تاریخ (۸)

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر گرهارد بارچ

بررسی تاریخ توسعه ی فلسفه کلاسیک بورژوائی

بخش دوم

سر آغاز تفکر کلاسیک بورژوائی

در

 فلسفه نیکولاس کوزانوس

ادامه

۵

·    هاینریش ریتر در آخرین اشاره اش بدرستی می نویسد:

·    عالی ترین، عمیق ترین و بالنده ترین نظرات و افکار کوزانوس ـ بر خلاف نظرات و افکار پیشینیان ـ محتوای واقعی فلسفه او را تشکیل می دهند و در رابطه ای معکوس با میزان تأثیر شان قرار دارند.

۶

·    فلسفه کوزانوس فراتر از روح زمان او بوده است و او  ضمنا یگانه ای تک و تنها در آن زمان بوده است.   

۷

 

جوردانو برونو

(۱۵۴۸ ـ ۱۶۰۰)

فیلسوف،

شاعر

کشیش انقلابی و پرشور ایتالیائی

که از سوی تفتیش عقاید کلیسای کاتولیک

به

مرگ در تل آتش

محکوم شد.

نظریات اتیکی جوردانو برونو

در

مبارزه بر ضد اتیک تئوسانترال و دگم های اخلاقی کلیسای کاتولیک از اهمیت چشمگیری برخوردارند.

او از حقانیت اخلاقی مبارزه عقل

بر ضد عرفانگرائی مذهبی

و

بر ضد اوتوریته کلیسا

سخن می راند

و

از آن با شناخت علمی مبتنی بر حقیقتگروی به دفاع برمی خیزد.

·    به نظر جوردانو برونو، تأثیرات بعدی نظرات و افکار متعالی کوزانوس بطور بی واسطه ضعیف بوده و بطور باواسطه ناچیز.

۸

·    تنها ارزیابی فلسفی ـ تاریخی مثبت از تفکر کوزانوس که به میراث مانده، ستایش فوق العاده ی جوردانو برونو در سخنرانی اش در وتینبرگ است:

الف

·     «کجا می توان همتائی برای کوزانوس پیدا کرد که هر چه عظیم تر، به همان اندازه درک ناپذیرتر باشد؟

ب

·    اگر البسه کشیشی در اینجا و آنجا بر نبوغ او سرپوش نمی نهاد، می توانستم بگویم که او بلحاظ عظمت نه تنها با پوتاگوراس همتراز بوده، بلکه بمراتب عظیم تر از او بوده است.»

·    (جوردانو برونو، «مجموعه آثار»، جلد ۶، ص ۸۶، ۱۸۹۰)

۹

·    تأثیر مستقیم و غیرمستقیم فلسفه کوزانوس را بیشک می توان در طول تاریخ اثبات کرد.

الف

·    شاگردان بیواسطه او فابر استاپولن سیس و مارکوس بودیلوس بوده اند که از نفوذ بمراتب کمتری برخوردار بوده اند و بمراتب عقب تر از استاد خود بوده اند. 

ب

·    علاوه بر جوردانو برونو، آکادمی فیسینو نیز تحت تأثیر کوزانوس بوده است. 

پ

·    تأثیرات فکری کوزانوس از طریق جوردانو برونو و اکادمی فیسینو به افراد زیر رسیده است: 

۱

 

لئوناردو داوینچی

(۱۴۵۲ ـ ۱۵۱۹)

دانشمند و هنرمند ایتالیایی دوره رنسانس

که

در رشته های نقاشی، ریاضی، معماری، موسیقی، کالبدشناسی، مهندسی، تندیسگری و هندسه

برجسته بود.

یکی از بزرگترین نوابغ 

 

·    لئوناردو داوینچی 

  

۲

گالیله ئو گالیله ئی

(۱۵۶۴ ـ ۱۶۴۲)

مقبره گالیله در فلورانس است.

فیلسوف، ریاضی دان، فیزیکدان، ستاره شناس

کاشف کشفیات خارق العاده در رشته های مختلف علوم طبیعی 

 

·    گالیله 

۳

نیکولاوس کوپرنیک

(۱۴۷۳ ـ ۱۵۴۳)

ریاضی دان و ستاره شناس لهستانی

بسط دهنده نظریه خورشید مرکزی منظومه شمسی

به صورت علمی

وی پس از سال ها مطالعه و رصد اجرام آسمانی به این نتیجه رسید

که

بر خلاف تصور پیشینیان

زمین در مرکز کائنات قرار ندارد،

بلکه این خورشید است که در مرکز منظومه شمسی است

و

سایر سیارات از جمله زمین به دور آن در حال گردشند.

نظریه انقلابی کپرنیک

یکی از درخشان ترین کشفیات عصر رنسانس است

که

نه فقط آغازگر ستاره شناسی نوین بوده،

بلکه جهانتصویر نوینی را عرضه کرده است.

·    شاید هم کوپرنیک و کپلر  

 

ت

مارگاریت نوارا

(۱۴۹۲ ـ ۱۵۴۹)

همسر هنری البر ـ پادشاه نوارا

نویسنده

مشوق هنرمندان و شعرا

·    (نئو) افلاطونیسم فرانسه و مارگاریت نوارا بیشک  سمتگیری کوزانوسیستی داشته اند.   

 

ث

بلز پاسکال

(۱۶۲۳ ـ ۱۶۶۲)

ریاضی دان، فیزیک دان و فیلسوف فرانسوی

که

در سال های پایان عمر کوتاهش

به

تئولوژی و مذهب

روی آورد.

·    امکانش بوده که پاسکال و لایب نیتس نیز تحت تأثیر افکار کوزانوسی بوده باشند.

 

ج

یوهان گوتفرید هردر

(۱۷۴۴ ـ ۱۸۰۳)

نویسنده، شاعر، مترجم، تئولوگ، تاریخفیلسوف و فرهنگفیلسوف کلاسیک وایمار (آلمان)

متنفذترین نویسنده و متفکر عصر روشنگری

ستارگان چهارگانه وایمار

(هردر، وایلند، گوته، شیللر)

آثار:

بررسی منشاء زبان

ایده هائی راجع به فلسفه تاریخ بشریت

باد و خورشید

متانقدی بر «نقد خرد محض» کانت

رد پای افکار کوزانوس بعدها در هردر، گوته، هامان، شلینگ و هگل به چشم می خورد، بی آنکه بتوان بهره گیری مستقیم از افکار کوزانوس را تعیین کرد.  

ادامه دارد.