مقوله «ساقی» در آثار خواجه شیراز (2)

تحلیلی از شین میم شین

  

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        معنی تحت اللفظی:

·        ساقی می بیاور.

·        برای اینکه بر ضد حکم ازل نمی توان کاری کرد.

·        آنچه تعیین شده، تغییر ناپذیر است.

1

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        منظور خواجه شیراز از ساقی در این بیت، بی کمترین تردید نه ساقی کوثر است و نه حتی ساقی خرابات و میخانه ها و عیاشخانه ها.

·        ساقی در این بیت فرد معینی نیست.

·        حتی می، در این بیت، می واقعی و مشخص نیست.

·        ساقی و می هر دو فرم محض اند.

·        توخالی اند.

·        چیزهائی در حد حرف اند.

·        حکم «ساقیا می ده» چیزی در حد تر کردن لب برای بر لب راندن حرفی است.

2

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

·        اگر حکم «ساقیا می ده» را جدی بگیریم، باید بگوییم که می در این بیت وسیله و آلترناتیو (بدیل)  است.

·        وسیله ای برای چه و بدیلی برای چه؟

3

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        خواجه در این بیت مختصر برای هستی آغازی قایل می شود.

·        روز ازل در فلسفه خواجه، روزی است که جهان و مافیها از نیستی پا به عرصه هستی نهاده است.

·        حکم ازل نیز در فلسفه خواجه، حکم الهی است که در روز کذائی ازل، صادر شده است.

·        خواجه در این بیت، ادعا می کند که حکم صادره در روز ازل، لایتغیر است.

·        هیچ نیروئی نمی تواند آن را تغییر دهد.

·        تار و پود فلسفه حافظ بر این جزم (دگم) استوار شده است.

·        حافظ نماینده قاطع و سرسخت و بی چون و چرای فاتالیسم (تقدیرگرائی، سرنوشتگرائی) است.

·        مراجعه کنید به  فاتالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

4

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        حافظ در این بیت، برای اثبات نظری فاتالیسم، دیالک تیک جبر و اختیار را به شکل دوئالیسم حکم ازل و نقش انسان بسط و تعمیم می دهد و آن را به شکل دوئالیسم همه چیز و هیچ تحریف می کند:

·        بدین طریق و با این ترفند ایده ئولوژیکی، همه چیز زندگی به آش کشک خاله شباهت پیدا می کند که خواهی ـ نخواهی باید خورده شود.

·        می توان گفت که حافظ عقب مانده تر و مرتجع تر از پیامبر و ائمه و خلفا و روحانیتسنی وشیعه است.

·        چون آنها، نقش بمراتب بیشتری برای اعضای جامعه قایل می شدند و می شوند.

·        اگر آنها  بر خط خواجه می راندند و برانند، هرگز نمی توانستند و نمی توانند صدها غزوه و جنگ و ترور و توطئه را برنامه ریزی و اجرا کنند.

·        بنا بر تئوری اجتماعی فاتالیستی حافظ، اعضای جامعه باید دست روی دست بگذارند و هر چه پیش آید، بپذیرند و حتی نق نزنند، چه رسد به اقدام و عمل.

5

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

·        طلب می نیز مفری برای فرار از این بن بست هستی است:

·        مفری که به همه چیز شبیه است، به غیر از مفر.

·        چون می و سیگار و غلیان و حشیش و تریاک و هروئین و غیره فقط می توانند کارخانه عقل را از کار اندازند و نه بیشتر.

·        چون می و مواد مخدر مخرب خانه خرد هستند و نه راه نجات و نه منجی موعود.

·        یأس و نومیدی و نیهلیسم و کرنش و تمکین و رضایت و تسلیم پیامدهای منطقی فلسفه ارتجاعی حافظ اند.

6

ساقیا می، ده که با حکم ازل تدبیر نیست

·        می وسیله ای برای فرار از بیداری و هشیاری است.

·        می تنها راه چاره برای انسان واره ی علیل و ذلیل گرفتار در چنبر جبر الهی است.

·        می توان گفت که خواجه دیالک تیک وسیله و آماج را به شکل دیالک تیک می و بیهوشی بسط و تعمیم می دهد.

·        می در فلسفه حافظ، مقام مقوله کسب می کند.

·        مقوله یعنی عام ترین مفهوم.

·        در فلسفه حافظ، می حلال مشکلات بشری جا زده می شود، بی آنکه می از عهده حل ساده ترین مشکلی بتواند برآید.

·        می آتش میخانه است برای به آتش کشیدن خانه عقل.

·        وقتی از ایراسیونالیسم (خردستیزی) در فلسفه حافظ سخن می رود، به همین دلیل است.

·        حافظ بدترین دشمن عقل اندیشنده است.

·        حافظ طرفدار سمج و سرسخت غریزه است.

·        فریب هارت و پورت حافظ را نباید خورد.

·        حافظ مرتجع ترین و کثیف ترین شاعر قرون وسطی فئودالی است.   

7

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        حافظ اکنون فاتالیسم خود را تئوریزه می کند:

·        تعیین شده، لایتغیر است.

·        حکم صادره در روز ازل تغییر ناپذیر است.

·        سؤال اکنون این است که حافظ چگونه به این دگم رسیده است که تعیین شده تغییر ناپذیر است؟

8

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        در مقدمه دیوان حافظ نوشته شده که در مدت عمر 60 ساله حافظ، خطه فارس، بیست بار دست به دست شده است.

·        حافظ خواجه (خداوند غلامان) بوده است.

·        حافظ یکی از اعضای طبقه حاکمه بوده است.

·        حافظ ضمنا ایدئولوگ طبقه حاکمه بوده است.

·        در وجود حافظ طبقه و ایده ئولوژی، تجسم مادی ـ انسانی یافته اند.

·        حافظ هم جزو اشرافیت بنده دار و فئودال بوده و هم ایدئولوگ آنها بوده است.

·        این درست همان چیزی است که اکنون در کشور عه هورا شاهدش هستیم:

·        روحانیت امروزه تجسم طبقه حاکمه و ایدئولوگ طبقه حاکمه است.

9

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        حافظ از دوستان صمیمی خوانین و سلاطین بزرگ و کوچک خونریز بوده است.

·        حافظ با تیمور لنگ عهد مودت بسته است و حتی بطور کتبی، قرار بر این شده که خان لنگ در روز قیامت شفاعت حافظ را تقبل کند.

·        در قاموس حافظ،  تیمور لنگ جزو اولیاء الله است.

·        ارادت حافظ به علی امیرالمؤمنین ـ کننده ی در خیبر، خواجه قنبر و ساقی کوثر ـ  نیز به دلیل شباهت علی به تیمور است.

·        چون تیمور هم در زدن 1000 گردن در یک شب و جاری کردن سیل خون خلق، ضمن برده کردن کودکان و نوباوگان یتیم مردم و اهدای بعضی از یتیمان خلق به خواجه، دستکمی از علی نداشته است.

10

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        حافظ به چشم خود دیده که حکم خوانین و سلاطین قلدر و خودکامه تغییرناپذیر است.

·        فحوای فکری این مصراع شعر، نتیجه تقطیر تجربه زندگی حافظ است:

·        آنچه خوانین و سلاطین مستبد تعیین کرده اند، بدون پرس و جو و بدون چون و چرا اجرا شده است.

·        یعنی قابل تغییر نبوده است.

·        درست به همان سان که حکم خمینی در رابطه با قتل عام اسرای ایرانی قابل تغییر و چون و چرا نبوده است.

·        نق و نقدی هم که گربه نره زده و کرده، پس از ختم فاجعه بوده است.

·        حنای بعد از عروسی بوده است.

11

قابل تغییر نبود، آنچه تعیین کرده ‌اند

·        خدای آسمانی اسلام هم انعکاس آسمانی ـ انتزاعی همین خوانین و سلاطین قلدر و خونریز است.

·        به همین دلیل، حکم ازل، یعنی حکم خان و سلطان آسمانی ـ انتزاعی نیز قابل تغییر نیست و باید اجرا شود.

·        وقتی گفته می شود که شعور (حکم ازل) انعکاس وجود (حکم تیمور لنگ) است، به همین دلیل است.

·        شعوری که البته به نوبه خود کمر به خدمت وجود می بندد:

·        فاتالیسمی که کمر به خدمت طبقه حاکمه (اشرافیت بنده دار و فئودال و روحانی و بورژوازی) می بندد.

   

ادامه دارد.