مقوله «ساقی» در آثار خواجه شیراز (1)

تحلیلی از شین میم شین

مردی، ز کنندهٔ در خیبر پرس

اسرار کرم ز خواجهٔ قنبر پرس

گر طالب فیض حق به صدقی حافظ

سر چشمهٔ آن ز ساقی کوثر پرس

قلعه های هفتگانه خیبر حاوی برج های بلندی بود

که تیراندازان از آنجا به پیرامون قلعه اشراف کامل داشتند

و تلاش دشمن برای تخریب  دروازه و  ورود به قلعه

توسط کمانداران ناکام گذاشته می شد.

سرانجام پس از کشته شدن تعدادی از مسلمین به دست تیراندازان 

علی به درب خیبر هجوم برد و در قلعه را با یک بازوی خود

از جای درآورد و مسلمانان وارد قلعه شدند و آنجا را به تسخیر خود درآوردند.

  

·        معنی تحت اللفظی:

·        معنی مردی را از علی بپرس که در خیبر را کنده است.

·        معنی جوانمردی را هم از ارباب قنبر، یعنی از همان علی بپرس.

·        حافظ، اگر بخشش بیشتر می خواهی، سرچشمه اش را از ساقی کوثر، یعنی از همان علی بپرس. 

1

مردی، ز کنندهٔ در خیبر پرس

اسرار کرم ز خواجهٔ قنبر پرس

گر طالب فیض حق به صدقی حافظ

سر چشمهٔ آن ز ساقی کوثر پرس

·        منظور خواجه شیراز از واژه ساقی در این شعر، علی ـ امیرالمؤمنین ـ  است.

·        ساقی کوثر به چه معنی است؟

حوض کوثر

منبع آبى گوارا در بهشت است که بسیار وسیع است

 و بهشتیان پس از پشت سر نهادن سکرات حشر و مواقف قیامت

و بلافاصله پس از ورود به بهشت

بر آن وارد می‌ شوند و کام عطشان خویش را از آن سیراب می سازند.

 از این حوض، دو نهر جارى می شود و در بهشت جریان می‌ یابد

و منبع آن پایه‏ ی عرش الهى است.
حوض کوثر، حوض مخصوص نبى اکرم است

 و ساقى آن امام على و دیگر امامان معصوم هستند.

سایر انبیا نیز براى پیروان خود حوض مخصوصى دارند،

ولى به وسعت و برکت حوض پیامبر اسلام  نیستند.

2

·        باشد.

·        ولی ساقی این حوض به چه معنی است؟

·        بهشتیان که وارد حوض می شوند، ساقی کوثر از بیرون آب می آورد و به آنها می دهد؟

·        یا از همان حوضی که در آن شنا می کنند، آب برمی دارد و به دست شان می دهد؟

·        12 امام که نمی توانند برای مثلا ده هزار آخوند آب بدهند.

3

·        ضمنا خدا ساقی بهتری پیدا نکرده است؟

·        کننده در خیبر که به درد سیراب کردن این و آن نمی خورد.

·        چه می شود اگر خدا حوریان زیبای بهشتی را و یا غلمانان کمر باریک را برای سیراب کردن تشنگان بهشتی مأمور کند؟

4

·        در هر صورت ساقی به معنی علی امیرالمؤمنین است.

·        به معنی صاحب ذوالفقار است که در شبی 1000 گردن می زند.

·        بهشتیان باید از دیدنش دچار وحشت شوند و تشنگی از یادشان برود.

·        پس منظور از ساقی سیمین پیکر و غیره در اینهمه شعر و غزل خواجه، حضرت علی است؟

·        باید ببینیم.

5

·        حریفی از همین شعر حافظ نتیجه گرفته که خواجه از شیعیان اثنی عشری بوده است:  

·        دلیل حریف این است که خواجه واژه های زیر را به کار برده است: 

غلام شاه جهان  

خواجه‌ ی قنبر

  قسام بهشت و دوزخ.

6

·        حریف از کنایات خواجه نیز نتیجه گرفته که او از شیعیان اثنی عشری است: 

بار امانت  

شیرین قلندر  

شاه مردان و سر خدا.

7

·        حریف علاوه بر اینها، وجود واژه های زیر را دلیل بر آن دانسته که خواجه تحت تأثیر علی امیرالمؤمنین بوده است:

وجود واژه ساقی و کوثر و طوبی در دیوان حافظ

ادامه دارد.