دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (316)

پروفسور دکتر هانس یورگ سندکولر 
فصل هفتم 
ماتریالیسم  
برگردان شین میم شین

پیشکش
به 

 عبدالصمد کامبخش 
 (  ۱۲۸۲ ـ ۱۳۵۰ )   

بخش نهم 
ماتریالیسم و دیالک تیک از زمان لنین.
نقد ماتریالیسم به مثابه نقد مارکسیسم

تفاوت ماهوی سوم:

موضع مارکسیسم
نسبت به مسئله واقعیت و مسئله شناخت  

1

·        برای مارکسیسم، مسئله واقعیت و مسئله شناخت با آماجگزاری هومانیستی مسئله اساسی فلسفه در رابطه قرار دارد.

·        مراجعه کنید به آماج، واقعیت عینی، مسئله اساسی فلسفه در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

2

·        برای مارکسیسم، مسئله اهداف بشر دوستانه ی سنجیده ی تشکیل تاریخ (جامعه) بدون حل دو مسئله اساسی زیر غیر قابل حل است:    

الف

·        بدون حل مسئله قابل شناخت بودن واقعیت عینی  

ب

·        بدون حل مسئله ی عینیت شناخت

·        مراجعه کنید به اصل قابل شناخت بودن جهان، شناخت، عینی (اوبژکتیو) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

3

·        در مارکسیسم، عمل تاریخی و عمل اجتماعی با توجه به شرایط عینی حاکم صورت می گیرد.

·        اختیار و یا آزادی انسان ها اما تحت تابعیت جبر کور و تحت حاکمیت اقتصادی ـ اجتماعی و سیاسی موجود قرار داده نمی شود.

4

·        از دید مارکسیسم، پیش شرط عمل، راسیونالیته (تبعیت از عقل) است.   

موضع  ایراسیونالیسم بورژوائی واپسین 
نسبت به مسئله واقعیت و مسئله شناخت  

1

·        ایده ئولوژی ایراسیونالیستی بورژوائی واپسین، اما بر عکس مارکسیسم، قدرت حاکمه واقعا موجود را، موجودیت سیستم حاکم را، حاکمیت انحصاری سرمایه بزرگ را و دولت امپریالیستی را از طرق زیر مشروعیت می بخشد:  

الف

·        از طریق انکار اصولی امکان شناخت واقعیت عینی  

ب

·        از طریق انکار قابل شناخت بودن قوانین توسعه اجتماعی  

ت

·        از طریق انکار امکان نفوذ در قوانین توسعه اجتماعی  

پ

·        از طریق ناتورالیزه کردن روندهای تاریخی  

ث

·        از طریق ناتورالیزه کردن هنجارهای اخلاقی   

ج

·        از طریق ناتورالیزه کردن هنجارهای حقوقی   

ح

·        از طریق ناتورالیزه کردن هنجارهای دولتی

2

·        طرح مربوط به عمل ایراسیونالیسم، جهل توده ها را و هدایت رمه واره توده ها را پیش شرط قرار می دهد.

3

·        موضوع نقد مارکسیسم و موضوع نقد ماتریالیسم توسط ایراسیونالیسم، در وهله اول، محتوای تئوری ندارد، بلکه آماجگزاری تاریخی رقابت آمیز دارد:   

·        فونکسیون تدافعی از وضع موجود ایراسیونالیسم عبارت است از حفظ و یا باز تولید الکنیت (صغارت، کودک وارگی، وابستگی)  انسان ها.  

4

برتولت برشت در این رابطه می نویسد: 
«ماتریالیسم ـ بر خلاف ایدئالیسم ـ باید همیشه به هر کس بگوید که از او چه بیرون می آید.
از ایدئالیسم اما باید پرسید: 
«تو از کجا بیرون می آیی؟»

(برتولت برشت، «نوشته هائی راجع به سیاست و جامعه»، جلد 1، (1919 ـ 1941)، 1968، ص 240)   

***** 

شناخت و تغییر

1

·        شناخت و تغییر، موضوعات ماتریالیسم فلسفه مارکسیستی اند.  

2

·        شناخت و تغییر اما مایه مشاجره و مرافعه نقد بورژوائی واپسین از ماتریالیسم هستند.

3

·        به همین دلیل، از زمان ولادیمیر لنین، فلسفه مارکسیستی علاقه مند اثبات حقانیت ماتریالیسم دیالک تیکی و مدافع سرسخت آن است.  

4

·        اثر ولادیمیر لنین تحت عنوان «ماتریالیسم و امپیریوکریتیسیسم» که در سال 1908 تحریر یافته و در سال 1909 منتشر شده، هم خدمت تئوریکی فوق العاده مهمی بوده و هم عمل سیاسی و ایده ئولوژیکی تعیین کننده ای در شرایطی بوده که افکار فلسفی بورژوائی در جنبش کارگری مؤثر واقع شده بودند و ماتریالیسم را به موضع تدافعی رانده بودند.

5

·        ولادیمیر لنین در سال 1908، در نامه به ماکسیم گورکی می نویسد:

الف

·        «با ماتریالیسم همان رفتاری صورت می گیرد که معمولا با نامادری صورت می گیرد.  

ب

·        مجله تئوریکی هفتگی «عصر جدید» (ارگان سوسیال ـ دموکراسی) هرگز طرفدار پر شور ماتریالیسم فلسفی نبوده و اخیرا بدون کمترین ابائی، نظرات نمایندگان امپیریوکریتیسیسم را منتشر می کند.»

·        (نامه لنین به گورکی به تاریخ 13 فوریه 1908

·        کلیات لنین، جلد 34، 1962، ص 375)

6

·        امپیریوکریتیسیسم از سوی افراد زیر نمایندگی می شد:  

الف

 ارنست ماخ (1838 ـ 1916)

فیزیکدان، فیلسوف و تئوریسین علمی اطریشی

از مؤسسین امپیریوکریتیسیسم

·        قبل از همه از سوی ارنست ماخ  

ب

·        در روسیه از مواضع ضد سوسیالیستی  

ت

·        از سوی منشویک ها:  

1

·        والنتینوف  

2

·        یوشنویچ  

پ

·        از سوی بلشویک ها:

1

·        بوگدانوف  

2

·        بصروف

3

·        لوناچارسکی  

ادامه دارد.