جهان بینی محمد زهری در آئینه آن و این (150)

محمد زهری

( ۱۳۰۵ ـ ۱۳۷۳)

تحلیلی از
ربابه نون

  

باغی بودم.

باغی با فرشی از گل،

پر بار.

اینک خاکی هستم، خوار.

این را از تو دارم

از بی تو بودن.

·        معنی تحت اللفظی:

·        بسان باغ پر بار مفروش از گل بودم.

·        اکنون خاکی خوار هستم.

·        دلیلش غیاب تو ست.  

1

باغی بودم.

باغی با فرشی از گل،

پر بار.

اینک خاکی هستم، خوار.

این را از تو دارم

از بی تو بودن.

·        محمد زهری در این بند شعر، دیالک تیک گلخن و باغ (نیما یوشیج) را به شکل دیالک تیک خاک خوار و باغ پر گل پربار بسط و تعمیم می دهد و بر خلاف نیما، از سقوط غم انگیز خبر می دهد:

·        سقوط از پله توسعه بالا به نازل ترین  پله ی توسعه ممکنه.

 

·        این دومین گزارش تراژیک راوی شعر از غیاب دوست است.

·        غیاب دوست به تخریب راوی شعر منجر شده است.

2

·        برای درک و تفسیر اشعار شعرای توده و حزب توده باید توده ای بود.

·        در غیر این صورت، فقط می توان بسان کیانوش قربان ـ صدقه وزن و قافیه و دلنشینی و غیره شعر رفت.

·        اگر مثلا مخاطب راوی شعر را با حزب توده، حاکمیت توده و یا فرماسیون اجتماعی ـ اقتصادی سوسیالیسم جایگزین کنیم، به غنای نظری و معنوی غول آسای این شعر پی می بریم.

·        تعویق و تأخیر گذار از حاکمیت اقلیت انگل به حاکمیت توده مولد و زحمتکش زیر پرچم پرولتاریا باغات پر گل پر بار را در مقیاس جهانی حتی به خاک خوار مبدل می سازد.

2

شهری بودم

شهری با ابری از نور

پر شور

اینک دشتی هستم، کور

این را از تو دارم

از «بی تو» بودن

·        معنی تحت اللفظی:

·        شهر روشن و پر نور و پر شور بودم.

·        اکنون دشتی کور هستم.

·        دلیل این سقوط، «بی تو» بودن است.

·        این بند شعر بلحاظ غنای تصویری و تخیلی بی نظیر است: 

3

شهری بودم

شهری با ابری از نور

·        محمد زهری شاید برای نخستین بار در جهان، شهری را تصور و تصویر می کند آسمانش ابری است.

·        ولی نه ابر بارانبار، بلکه ابر نوربار.

  

4

شهری بودم

شهری با ابری از نور

پر شور

·        محمد زهری بلافاصله بارش نور را با تشکیل شور پیوند می دهد:

·        می توان گفت که او دیالک تیک علت و معلول را به شکل دیالک تیک نور و شور بسط و تعمیم می دهد.

·        این دانش تجربی را محمد زهری احتمالا ببرکت سفر به انگلستان و اقامت در آنجا کسب کرده است.

·        روشنی و تیرگی هوا در روان آدم ها (شاید هم جانوران) تأثیر مثبت و منفی می گذارد.

·        با قطع بارش باران و تشکیل رنگین کمان و روشن شدن هوا، شطی از شور و شوق و شادی در دل آدم ها جاری می شود.

·        شاید سکنه شمال ایران هم همین تجربه پسیکولوژیکی را با وضع هوا داشته باشند.

5

اینک دشتی هستم، کور

·        اصطلاح دشت کور، اصطلاح غریبی است.

·        درست به همان سان که ابر نور، اصطلاح غریبی بوده است.

·        کور را معمولا و منطقا به چاه می گویند.

·        شاید به این دلیل که چاه آب به چشم بینا شبیه است.

·        چاه آب چشم دشت و صحرا، کویر و برهوت است.

·        دلیل محمد زهری در تشکیل و کاربست این اصطلاح غیرعادی، احتمالا تشکیل و کاربست اصطلاح ابر نور در آغاز این بند شعر بوده است.

·        او بدین طریق دیالک تیک خیر و شر را به شکل دیالک تیک ابر نور و دشت کور بسط و تعمیم می دهد تا از سقوط خویش به دلیل غیاب دوست گزارش دهد.

6

اینک دشتی هستم، کور

این را از تو دارم

از «بی تو» بودن

·        دلیل دیگر این اصطلاح غیر عادی، شاید این باشد که مخاطب ضمنا فونکسیون چراغ دارد.

·        منبع روشنائی و روشنگری است.

·        غیاب او سبب کوری شاعر می شود.

·        در گیومه قرار دادن «بی تو» این تصور و حدس ما را هم حمایت می کند و هم تأیید:

·        غیاب خورشید روی دوست، خاطر شاعر را و جامعه و جهان را به دشت کور مبدل می سازد.

ادامه دارد.