مکانیک کوانتومی
پروفسور دکتر گئورگ
کلاوس
برگردان
شین میم شین
8
·
تفاوت «ابژکتتئوری»
و «متاتئوری» را می توان در مثال ساده ای نشان داد:
·
به نظر مارکس، با در
نظر گرفتن علائمی برای سرمایه ثابت، سرمایه متغیر و اضافه ارزش، در دوبخش اصلی
تولید، معدلات زیرین صادق اند:
P1 = c1 + v1 + m1
P2 = c2 + v2 + m2
الف
·
این قوانین، قوانین
مربوط به تئوری اقتصادی اند که عرصه
ابژکتی آنها شیوه تولید سرمایه داری است.
ب
·
قانون «متاتئوریکی» مربوطه به
عنوان مثال به شرح زیر خواهد بود:
·
«تولید در عرصه اقتصادی موصوف در فرمول بالا می تواند به شرط زیر بزرگتر
شود:
v2 + m2 > c2
9
·
تفاوتگذاری میان تئوری و متاتئوری، مورد خاص و بسیار مهمی در بررسی ابژکتزبان و متازبان محسوب می شود.
·
مراجعه کنید به ابژکتزبان و
متازبان در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
10
·
اصطلاح واحدی در تئوری می تواند، هم
بمثابه اصطلاح متاتئوریکی و هم بمثابه اصطلاح متازبانی بکار رود.
الف
·
به عنوان مثال، در جمله «اتیولوژی آموزش علل بیماری ها است»،
اصطلاح «علت» یک اصطلاح متازبانی است.
ب
·
آن اما ـ همزمان ـ در ابژکتزبان هر تئوری نیز که این اظهار نظر
بدان مربوط می شود، بکار می رود.
·
وقتی می گوییم، که «علت های بیماری های سرطانی
هنوز بطور کامل تحقیق نشده»، اینجا ما با یک جمله از ابژکتتئوری سر و کار داریم، که در آن اصطلاح
«علت» بمثابه اصطلاح ابژکتزبانی بکار رفته است.
11
·
تئوری های علمی را می توان بدو دسته زیر تقسیم
کرد، ولی نمی توان میان آندو بطور قطعی مرزبندی کرد:
الف
·
تئوری های تجربی
ب
·
تئوری های استقرائی.
· (استقراء عبارت است از استخراج منفرد و خاص از عام.
مثال
اگر
باران ببارد، سنگفرش خیس می شود. (عام)
باران
می بارد.
پس
سنگفرش خیس است. (منفرد، خاص)
·
ضد استقراء را قیاس و یا استنتاج می نامند.
·
قیاس و استنتاج به اسلوب و یا متد علمی ئی
اطلاق می شود که در آن از منفرد و خاص، عام نتیجه گرفته می شود.
مثال
تاریخ
جامعه ایران و آلمان و یونان و غیره تاریخ
مبارزه طبقاتی توده های مردم آن کشورها بوده است. (منفرد، خاص)
بنابرین تاریخ جوامع طبقاتی، تاریخ مبارزات طبقاتی است.
(عام)
·
مترجم)
12
·
نه تئوری های تجربی محض (ناب) وجود دارند و نه تئوری
های استقرائی محض.
الف
·
از سوئی، تئوری هائی که تنها از قوانین
تجربی تشکیل یافته اند و حاصل آزمایش و مشاهده اند و یا قوانین مربوط به تجارب
حاصل از فعالیت اجتماعی و یا سیاسی که بطور علمی فرمولبندی شده اند، حاوی حداقلی
از عناصر
استقرائی
اند.
ب
·
از سوی دیگر، حتی انتزاعی ترین تئوری های
ریاضی ـ بطور
تاریخی ـ
بوسیله حلقات واسط با تجارب عملی گره خورده اند و نتیجه آنان محسوب می شوند.
13
·
مبدأ تئوری های تجربی را قوانین تجربی تشکیل می دهند، که در بالا مورد بحث قرار
گرفتند.
·
آنها در آغاز با دست و دلبازی معینی بدون
سختگیری و وسواس، سیستم بندی می شوند.
·
بکمک تعمیم، از این گونه مواد و مصالح آغازین، قوانین پدید می آیند که برای توضیح
حقایق بکار می روند و سرانجام در قالب فرمولبندی زبانی ریخته می شوند.
·
این قوانین عام را فرضیه هم می نامند.
14
·
اگر بکمک فرضیه، استنتاج قوانینی که تا کنون
ناشناخته بوده اند، امکان پذیر گردد و صحت آنها در پرتو مشاهده، آزمایش، بازسازی و
غیره تأیید شود، آنگاه فرضیه، خود صحیح قلمداد می شود و به مقام تئوری (به معنی فوق الذکر آن) ارتقا می یابد.
15
·
اگر همه احکام قانونی حاصله به طریق بالا
را در سیستم منظمی قرار دهیم، چنین سیستمی را می توان تئوری به معنی واقعی کلمه نامید.
16
·
از این رو، بهتر آن است که در مقابل فرضیه نه تئوری بلکه احکام قانونی قرار داده شوند.
17
·
تاریخ علوم نشان می دهد که تئوری های تجربی نمی توانند برای همیشه صحیح
باشند.
الف
·
هر تئوری تجربی فقط یک حقیقت نسبی است که دیر یا زود جای خود را به
حقیقت نسبی برتر خواهد داد.
·
البته این جایگزینی به معنی دور انداختن
تئوری های سابق نیست.
ب
·
حقایق مشاهده ای و تجربی جدید روی هم رفته
به تنگتر شدن عرصه اعتبار تئوری قدیم می انجامند و تئوری قدیم در چارچوب تئوری فراگیرتر
جدید، به عنوان حالتی خاص باقی می ماند.
ت
تئوری نسبیت خاص
·
مثلا مکانیک کلاسیک امروزه به عنوان حالتی خاص، در تئوری نسبیت خاص و همچنین در مکانیک کوانتومی باقی مانده است و کماکان صحیح
است.
پ
·
هندسه اقلیدسی نیز به همین سان، در فرم هندسه
غیراقلیدسی باقی مانده است.
18
·
البته این ادعا در مورد همه علوم و همه
تئوری های تجربی صادق نیست.
·
در برخی از عرصه های علم پزشکی و یا علوم
اجتماعی، تئوری از سلسله ای از احکام تجربی کم و بیش منظم تشکیل می شود و تنها
گروه معینی از آنها را می توان در پرتو احکام قانونی عام توضیح داد.
·
در چنین مواردی اصلا نمی توان ادعا کرد که
تئوری در مجموع، سیستمی از احکام قانونی است.
19
·
در سال های اخیر تئوری های استقرائی پیشرفت چشمگیری کرده اند.
·
علت این امر قبل از همه در پیشرفت تحقیق
در مقدمات
ریاضی و منطق ریاضی است.
20
·
تئوری های استقرائی ـ بطور کلی ـ عرصه دانشی را در مد نظر دارند
که از نظر تاریخی پشت سر گذاشته اند.
·
عرصه ای که زادگاه مفاهیم اصلی و قوانین
تئوری های استقرائی است.
·
عرصه ای که مفاهیم و قوانین یاد شده در
نتیجه تعمیم، حاصل آمده اند و مواد و مصالح لازم برای تدوین تئوری های استقرائی را
تشکیل می دهند.
·
این عرصه پشت سر گذاشته شده را مدل ماقبل بدیهی (اکسیوماتیکی)
تئوری می
نامند.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر