اثری از طراح محترم مجله هفته
رخشنده اعتصامی
(1285 ـ 1320)
مشهور به پروین
اعتصامی
تحلیلی از شین میم
شین
·
این شعر پروین اعتصامی در آن واحد هم حیرت انگیز است و
هم ستایش انگیز:
·
دلیل حیرت انگیزی و ستایش انگیزی آن، غنای تئوریکی (نظری)
خارق العاده آن است.
·
حتی همین امروز، یعنی بیش از هفت دهه پس از مرگ پروین، کمتر
متفکری در کشور ما یافت می شود که از این پختگی معرفتی و نظری برخوردار باشد.
·
پروین با زبانی ساده و توده فهم مسائلی را طرح می کند و
بطرزی رادیکال و ریشه ای توضیح می دهد که در همین قرن بیست و یکم حتی در مقیاس جهانی
بهترین بهانه های عوامفریبی بوده اند و کماکان هستند.
·
ما برای آشنائی حتی المقدور با این گنجینه به میراث مانده
از شاعر خود اندیش و خردمند و بی همتا به تجزیه و سپس تحلیل این شعر می پردازیم:
به
سوزنی ز ره شکوه، گفت پیرهنی:
«ببین
ز جور تو، ما را چه زخم ها به تن است
همیشه
کار تو، سوراخ کردن دل ها ست
هماره فکر تو، بر پهلوئی فرو شدن است!»
·
معنی تحت اللفظی:
·
پیراهنی شکوه کنان به سوزنی گفت:
·
«ببین از دست تو چه زخم ها برداشته ام.
·
کسب و کار تو سوراخ کردن دل چیزها ست و فکر و ذکر تو
خلیدن به پهلوی این و آن.»
1
·
اولین سؤالی که به ذهن خواننده خود اندیش خطور می کند،
این است که چه رابطه ای میان سوزن و پیرهن وجود دارد؟
·
چون بدون کشف این رابطه نمی توان از خطه خاص به عالم عام
گذشت و به درک عمیق مسئله مورد نظر پروین نایل آمد.
·
به عبارت دیگر باید از عالم سوزن و پیرهن به عالم عام تر
گذر کرد.
·
و برای این گذار متعالی، ترفند و طریقی بهتر از کشف
رابطه سوزن و پیرهن نیست.
2
·
رابطه میان سوزن و پیرهن عبارت است از رابطه وسیله کار و
موضوع (اوبژکت) کار:
·
پیرهن در حقیقت از وسیله کار شکوه دارد.
·
ایراد بینشی پیرهن هم همین جا ست.
·
پروین با این شعر به مسائل اجتماعی بسیار مهمی می پردازد
که چه بسا هنوز حتی طرح نشده اند.
·
ما به مثال هائی اشاره می کنیم:
3
·
با توسعه نیروهای مولده، مثلا با توسعه سریع و شتابان
وسایل مدرن تولید، بسیاری از کارگران بیکار شدند.
·
گرایشی در طبقه کارگر شکل گرفت که حاکی از خصومت نسبت به
وسایل تولید بود.
·
کارگران به تخریب ماشین آلات پرداختند.
·
این کرد و کار کارگران اما به چه معنی بود؟
4
·
این کرد و کار کارگران اولا حاکی از نادانی و ساده لوحی
و کوته اندیشی آنان بود و عملا با همان کرد و کاری انطباق داشت که پیرهن در این
شعر دارد.
·
شکوه از سوزن همان شکوه کارگر از وسیله تولید است.
·
این اما به چه معنی است؟
5
·
این بدان معنی است که پیرهن از فرط بی شعوری به تمیز سوبژکت
کار و وسیله کار نایل نیامده است.
·
به عبارت روشن تر میان سوبژکت کار و وسیله کار علامت
تساوی گذاشته است.
·
درست به همان سان که کارگران میان وسایل کار و سرمایه
دار علامت تساوی گذاشته بودند.
·
وقتی از غنای تئوریکی خارق العاده این شعر سخن می رود،
منظور همین است.
·
پروین به طرح و حل مسئله حیاتی ـ مماتی می پردازد.
6
·
ایراد اصلی و فاجعه بار در بینش پیرهن و طبقه کارگر اما
این است که به دلیل ساده لوحی و کوته بینی به خودستیزی گرفتار گشته است:
الف
·
چون سوزن خادم پیرهن است و نه خصم آن.
·
اگرچه خدمت سوزن به پیرهن دیالک تیکی از ریاضت و لذت
است:
·
پیرهن باید برای نجات از مرگ (ژنده وارگی) نیش سوزن را
نوش کند.
ب
·
همین رابطه در پله ای دیگر بر رابطه وسیله کار و کارگر
انطباق می یابد:
·
وسیله مدرن کار خادم طبقه کارگر.
·
وسیله پیشرفته تر تولید کار بدنی کارگر را تسهیل می کند
و عملا باعث کاهش درد و رنج و مشقت جسمی و روحی و روانی او و موجب افزایش طول عمر
او می شود.
·
به عنوان مثال تولید جرثقیل و دیگر وسایل تولید و حمل و
نقل ـ قبل از همه ـ به نفع طبقه کارگر است.
·
تخریب وسایل تولید از سوی طبقه کارگر نوعی خودستیزی
محسوب می شود و نشانه کوته اندیشی و ساده لوحی آن بوده است.
·
طبقه کارگر برای نجات از علیل گشتن و حتی مرگ زودرس باید
درد بیکاری و گرسنگی خانواده اش را هم تحمل کند و یا راه حلی غیر از تخریب ماشین آلات
بیاندیشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر