توضیح مکاتب مهم مربوط به «تئوری شناخت» (59)

اسپینوزیسم (3)

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر مانفرد اشتارک

برگردان شین میم شین

10

·        بنظر اسپینوزا، صفات ممیزه جوهر (برخلاف تصور دکارت) همدیگر را مستثنی نمی سازند، بلکه حاکی از ماهیت واحدی  اند که گاهی خود را در فرم انبساط نشان می دهد و گاه در فرم تفکر.

الف

·        هرجا تفکر باشد، انبساط هم باید باشد و برعکس.

ب

·        این استنباط اسپینوزا، که هر انبساطی همیشه باید به نحوی از انحاء متفکر باشد، سبب شد که او به ادعائی هیلوزوئیستی دست زند که گویا کلیه اجسام طبیعی (هرچند به میزان های متفاوت) روحمند اند.

·        (هیلوزوئیسم آموزش فلسفی فلاسفه طبیعت یونی بوده است که ماده اولیه روحمندی را جوهر همه چیزهای می دانستند. مترجم)   

11

·        اسپینوزا در تئوری شناخت به این نظریه می رسد که تغییرات جسمانی همواره با تغییرات روحانی مطابقت دارند.

·        (همخوانی تفکر و وجود)

·        بدین طریق مسئله اساسی فلسفه بی پاسخ می ماند.

12

·        اما گرایش اصلی و ماتریالیستی فلسفه اسپینوزا ـ در تحلیل نهائی ـ  در تئوری شناخت نیز غالب می آید:

·        در تئوری شناخت اسپینوزا، روندهای شعور وابسته به جسم قلمداد می شوند و توانائی معرفتی روح به همان اندازه که جسم تحت تأثیر قرار می  گیرد، رشد می کند.

13

·        اسپینوزا شدیدا تحت تأثیر دکارت قرار داشته است و ناپیگیری ایدئالیستی تئوری شناخت اسپینوزا بدلیل ناپیگیری تئوری شناخت دکارت است.

الف

·        بنظر دکارت، شناخت حسی ناکافی و گمراه ساز است و تنها ایده های هوشزاد حاوی شاخص های حقیقت، یعنی وضوح اند.

ب

·        دکارت ( وهمچنین اسپینوزا) شناخت مبتنی بر الهام را بمثابه عالیترین فرم شناخت عقلی محسوب می داشت که دربرگیرنده مفاهیم ماهیت ابدی چیزها ست و به ادراک چیزها از نقطه نظر ابدیت نایل می آید.

ت

·        اما اسپینوزا در این زمینه نیز تئوری شناخت خود را سمت و سوی ماتریالیستی می دهد و در رابطه با ماهیت شناسی (ایدئالیستی)، نظریه قانونیت طبیعی محض و بی نیاز از عمل الهی را تدوین می کند.

پ

·        او در تسلسل علی عام و خاص (جوهر و اتریبوت ها، صفات ممیزه) مقوله منفرد را نیز تحت نام شیوه بود وارد می کند:

1

·        در جهانتصویر اسپینوزا، همه چیز با ضرورتی آهنین ـ چون چشمه ای ـ از ماهیت جوهر بیرون می زند:

2

·        منفرد و تصادفی نیز بیانگر ضرورت عام تلقی می شوند، یعنی ضرور تلقی می شوند:

3

·        «بدین طریق اجزای متشکله کاینات، شیوه های بود بی پایان کسب می کنند و باید دستخوش تغییرات پایان ناپذیر باشند.»

ث

·        خواص جوهر اسپینوزا بشرح زیرند:

1

·        پیوند پایان ناپذیر

2

·         تغییر پایان ناپذیر

3

·         تأثیرات متقابل پایان ناپذیر.

ادامه دارد