خردستیزی (ایراسیونالیسم) مدرن و دفاع از خرد (4)

سمبل خرد

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان شین میم شین

4

خرد تنها اندیشه ای است که فلسفه به همراه می آورد

·        برای درک توسعه فلسفه و علم در عصر جدید بورژوائی، باید نقش یاد شده خرد را به خاطر سپرد.

1

·        مفهوم خرد، برای فلسفه و علم درعصر جدید، نقش مهم و مرکزی به عهده داشته است.

2

·        خرد نخستین ابزار انتقادی انسان ها محسوب می شود که برای رهائی از قید و بند گذشته و حال و برای اندیشیدن راجع به آینده و پیریزی طرحی نو ضرور است.

3

·        خرد بدین طریق، به محک و معیار معیارها بدل می شود.

4

·        توماس هوبس می نویسد:

·        «اکنون حکمت واقعی عبارت است از شناخت حقیقت در همه اشیاء.

·        این از عهده خرد درست برمی آید، یعنی از عهده فلسفه برمی آید.» 

5

 دنیس دیدرو (1713 ـ 1784) 

یکی از خلاق ترین اندیشمندان ماتریالیست روشنگری اروپا

 از مؤلفین برجسته دایرة المعارف

و از همکاران و دوستان دآلمبر، روسو، کاندیلا.

·        و دیدرو می گوید:

·        «اهمیت خرد برای فلاسفه، به اندازه اهمیت عفو و بخشش است، برای مسیحیان.

·        عفو و بخشش، مسیحیان را به عمل وامی دارد و خرد فلاسفه را.»

6

·        در تفکر عصر جدید، خرد و فلسفه، حداقل در رابطه با جریانات اصلی این تفکر، معنی یکسانی دارند.

7

·        تفکر عصر جدید اگرچه مفهوم سنتی خرد را معتبر می داند، ولی آن را به طرز خارق العاده ای وسعت می بخشد.

8

·        تفکر عصر جدید، خرد را پیشاپیش به عنوان خرد فعال در نظر می گیرد که در بستر رشد با همه چیز و قبل از همه با انسان بمثابه سوبژکت، فعالیت، کار و بالاخره مؤثریت (تأثیرگذاری) یکی می شود.

9

·        خرد، به وسیله ای برای نقد هرچه که هست، به امکانی برای  سیطره بر طبیعت و بنای جامعه بدل می شود.

10

·        خرد به عنوان قوه ای برای قادر ساختن انسان به رهایش خود از قید و بند ایدئولوژی کهنه، برای غلبه بر طبیعت و برای تحول نظام فرتوت اجتماعی بکار می آید و این امر بدان معنی است که انسان (آزاد از اراده هرگونه قدرت ممکنه، یعنی مطلقا خود مختار و مستقل) با توسل به خرد، خود را تحت کنترل خویشتن خویش در می آورد.

11

·        این خرد فعال نو همانقدر اهمیت دارد که اتکای انسان به تفکر، جهت غلبه راسیونالیستی (مبتنی بر خردگرائی) بر طبیعت و قوام بخشیدن به جامعه و لذا همانطور که هولباخ بطور موجز و فشرده می گوید:

·        ما باید به مدد خرد، به داوری در باره جهان برخیزیم و به آوای خرد گوش فرا دهیم.

ادامه دارد.