خردگرائی (راسیونالیسم) (1)

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان شین میم شین

·        خردگرائی (راسیونالیسم) نامی است برای جریان معرفتی ـ نظری (تئوری شناخت)  که مرحله عقلی شناخت را مطلق می کند و لذا ادعا می کند که تنها تفکر (عقل) قادر به کشف حقیقت است.

1

·        راسیونالیسم معیار حقیقت را نیز در تفکر می جوید.

2

·        راسیونالیسم مرحله حسی شناخت را گمراه کننده، مغشوش، آشفته و نامناسب برای شناخت تلقی می کند و کنار می گذارد.

3

·        راسیونالیسم در تضاد با تجربه گرائی (امپیریسم) و بویژه حسگرائی قرار دارد.

·        مراجعه کنید به  تجربه گرائی (امپیریسم) و حسگرائی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

4

·        راسیونالیسم در تاریخ فلسفه هم با ایدئالیسم و هم با ماتریالیسم پیوند داشته است.

·        ولی سنت ایدئالیستی راسیونالیسم وزین تر بوده است.

5

·        راسیونالیسم در فلسفه آغازین یونان پا به عرصه وجود می گذارد:

الف

·        الئات ها هرگونه محتوای حقیقی شناخت حسی را انکار می کنند.

·        تلون گیج کننده جهان حسی را فریب حسی می نامند.

·        حرکت چیزها را منکر می شوند.

ب

·        بنظر آنها تنها وجود بی حرکت و بی تغییر، واقعیت دارد.

·        اما چون آن را بکمک حواس نمی توان باز شناخت، پس تنها تفکر انتزاعی را قادر به کشف حقیقت می دانند.

ت

·        مفهوم الئاتی وجود یکسان با خود، وجود بوسیله ی خود تعیین شونده، یعنی وجود کاملا نامعین مفهوم اصلی منطقی (الف = الف) را تشکیل می دهد.

ث

 زنون کیتونی (490 ـ 430 ق. م)

از شاگردان پارمنیدس و از فلاسفه ماقبل سقراطی

مخترع هنر استدلال از طریق کشف تناقض در گفتار حریف

فن یاد شده را دیالک تیک می نامیدند.

·        الئات ها (زنون) در این مورد در استدلال خود علیه کثرت و حرکت و با پیش شرط قرار دادن اینکه «چیزی واحد که هم مورد تأیید و هم مورد تکذیب باشد، نمی تواند واقعیت داشته باشد»، بطور مسکوت، قانون تناقض ممنوع را بکار می برند.

ج

·        آنها بدین طریق اولین تعریف مثبت از تفکر صرف (یعنی قانونمندی منطقی) را بنیان می گذارند که در تضاد با ادراک قرار دارد.

ادامه دارد.