فرهنگ مفاهیم فلسفی (ت) تضاد (۲)

 

 

پروفسور گونتر کروبر

برگردان

شین میم شین

 

هراکلیت
(۵۵۰ ـ ۴۸۰ ق. م.)
فیلسوف ماقبل سقراطی یونان
افق فلسفی هراکلیت:
تجربه و دانش
شدن و فنا شدن
وحدت و تضاد
کائنات و آتش
کلمه و روح
دولتشهر و حقوق مدنی
انسان و خدا
عقل و جهل
جملات قصار:
در هر رود نمی توان دو بار شنا کرد!
مبارزه، پدر همه چیزها ست!

 

 

تضاد در فلسفه یونان باستان

 

۱

تضاد در فلسفه هراکلیت

 

۱

·    اندیشه «مبارزه» اضداد، به مثابه علت حرکت و تغییر، برای اولین بار، در فلسفه یونان از سوی هراکلیت مطرح می شود.

 

۲

·    تصور حاکم در اساطیر یونان عبارت بود از این، که رب النوع های (الهه های) خاصی که با یکدیگر اختلاف منافع دارند، پدید آورنده انواع حرکت، تغییر و توسعه در جهان محسوب می شوند.

 

۳

·    هراکلیت در فرمی انتزاعی و عام، «مبارزه» را پدر همه چیزها می نامد.

 

۴

·    به نظر او طبیعت تمایل بی چون و چرا به اضداد دارد.

 

۵

·    همه چیز به برکت مبارزه و ضرورت (جبر) به وجود می آیند.

 

·    مراجعه کنید به دیالک تیک جبر و اختیار (ضرورت و ازادی)، دیالک تیک ضرورت و تصادف

 

 

اختیار

(آزادی)

 

http://mimhadgarie.blogfa.com/post/7701

 

 

۶

·    صلح و هماهنگی (هارمونی) منجر به انحلال چیزها و تبدیل آنها به آتش ازلی شده است.

 

۷

·    مبارزه و کشمکش، اما برعکس، «شدن» جهان از آتش را امکان پذیر ساخته اند:

·    آتش به نظر هراکلیت ماده ازلی وحدتمند (یکپارچه) و مادی جهان است.

 

۸

·    هراکلیت، اما علیرغم این اندیشه دیالک تیکی ژرف راجع به علت حرکت و توسعه، به مفهوم اصیل توسعه، یعنی پیدایش کیفیت های نو از کیفیت های کهنه، دست نمی یابد.

 

·    مراجعه کنید به دیالک تیک کمیت و کیفیت، جهش، توسعه

 

۹

·    درک دیالک تیکی او در آموزه (تعلیمات) هماهنگی و هارمونی اش به اوج خود می رسد:

 

الف

·    «مبارزه» اضداد، سرانجام به هارمونی ختم می شود.

 

ب

·    اضداد در مرحله هارمونی بر هم منطبق می شوند.

·    و این به معنی برگشت به هارمونی آغازین است.

 

۱۰

·    آموزه او بدین طریق چرخشی متافیزیکی می یابد:

 

الف

·     چرخشی مبنی بر چیزی که همیشه بوده است.

 

ب

·    چرخشی مبتنی بر حرکت دایره وار از حالات کیفی یکسان.

 

۱۱

·    اما با این حال، نتایج نهائی آموزه به لحاظ جهان بینی، ماتریالیستی هراکلیت را نمی توان نادیده گرفت.

 

۱۲

·    با اعلام تضادهای درونی چیزها، پدیده ها، سیستم ها و غیره، به مثابه شالوده «هرآنچه که هست» و به مثابه نیروی محرکه هر توسعه،  برای خدا نقشی در حوادث جهان باقی نمی ماند.

 

۱۳

·    نظرات هراکلیت برای تفکر اساطیری آن زمان اگر چه جرم و جنایتی محسوب می شد، اما برای تفکر علمی آغازین نیز شگفت انگیز می نمود:

·    تضاد (تناقض) که از گرفتار شدن به آن در عرصه تفکر می بایستی، حتی المقدور، اجتناب ورزید، در آموزه هراکلیت، علت پیدایش «هرآنچه که هست» قلمداد می شد.

 

ادامه دارد.