قرآن کریم از دیدی دیگر (79)

ویرایش و تحلیل از

فریدون ابراهیمی

سوره بقره

آیه (١٦٠)  

 إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَٰئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ ۚ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ

مگر آنها كه توبه و بازگشت كردند

 و (اعمال بد خود را، با اعمال نيك) اصلاح نمودند

 (و آنچه را كتمان كرده بودند، آشكار ساختند)

 من توبه آنها را مى‏پذيرم

 كه من تواب و رحيمم.  

·        معنی تحت اللفظی:

·        مگر آنان که توبه کرده اند، به صراط مستقیم برگشته اند و جزو صالحین اند.

·        من تواب و بخشاینده ام و به همین دلیل توبه آنان را می پذیرم و آنها را مورد عفو و بخشش قرار می دهم.

·        محتوای این آیه را فقط با توجه به آیه قبلی می توان درک کرد:

كسانى كه دلايل روشن و وسيله هدايتى را كه نازل كرده ‏ايم،

بعد از آنكه در كتاب براى مردم بيان نموديم، كتمان كنند،

خدا آنها را لعنت مى ‏كند و همه لعن ‏كنندگان نيز آنها را لعن مى‏ كنند

·        خدا حالا در توبه را به روی نفرین شدگان باز می کند:

·        آنها می توانند توبه کنند و برگردند.

·        خدا تواب، توبه پذیر و بخشاینده است.

الف

مگر آنها كه توبه و بازگشت كردند

و اصلاح نمودند

من توبه آنها را مى‏پذيرم

 كه من تواب و رحيمم.

·        تواب واژه ای دو پهلو است:

·        تواب دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت است:

·        تواب هم به معنی توبه پذیر است و هم به معنی توبه کننده.

·        توبه یکی از  مفاهیم تئولوژیکی ـ برده داری ـ فئودالی ـ روحانی بسیار مهم است.

·        از دیرباز ـ هم در حقوق جوامع برده داری ـ فئودالی و هم در پداگوژی (تربیت) کودکان ـ جای مهمی به توبه اختصاص یافته است.

·        سعدی در بوستان بابی را به توبه اختصاص داده است.

·        ما باید مفهوم «توبه» را در آثار سعدی و حافظ، مورد تأمل همه جانبه قرار دهیم.

ب

·        توبه به معنای رجوع و بازگشت است

·        توبه در دین اسلام به معنی بازگشت فرد گناهکار به سوی خدا  و تغییر رادیکال در رفتار وافکار خویش است.

·        توبه در دین اسلام از واجبات است و حاوی شرایط معینی است.

ت

شرایط توبه

1

اگر فرد گناهکار گناه را از روی جهالت و نادانی مرتکب شده باشد، خداوند توبه او را می پذیرد.

2

اگر گناه اگاهانه باشد، به معنی کفر خواهد بود و توبه اش پذیرفته نخواهد شد.

3

  کسانى که در آستانه مرگ قرار مى ‏گیرند و توبه می کنند،

 توبه شان پذیرفته نخواهد شد.

4

اگر کسی عاجز از ارتکاب گناه باشد،

توبه اش ارزشی نخواهد داشت.

5

 ندامت

اگر کسی از گناه خود واقعا پشیمان و نادم نباشد

در حقیقت توبه نکرده است

 هر چند گناه را ترک کرده باشد.

6

 جبران گناه و لغزش های گذشته.

7

   استغفار و طلب آمرزش  

پ

برخورد خداوند به بنده خاطی

1

 و پروردگار بی نیاز شما صاحب رحمتی بسیار عام گستر است.

  سوره انعام

 آیه ۱۳۳

2

و پروردگار شما صاحب رحمتی وسیع است و عجله در عقوبت گناهکاران نمی ‌کند

  سوره انعام

 آیه ۱۴۷

3

همانا رحمت و بخشش من

تمامی اشیاء و موجودات را فرا گرفته است

  سوره اعراف

 آیه ۱۵۶

4

و گفت ابراهیم (ع) به قومش:

«کیست که مأیوس شود از درگاه خدا و رحمت پروردگار

به جز گمراهان.»

  سوره حجر

 آیه ۵۶

5

بگو به بندگانم:

«ای آن کسانی که اسراف نمودید، در ارتکاب گناهان،

مأیوس و نا امید نشوید از رحمت من

البته خدا گناهان شما را تماماً می‌آمرزد.»

  سوره زمر

آیه ۵۳

6

ناامید نباشید از رحمت خدا

که همانا ناامید نمی ‌شود کسی از رحمت خدا

مگر مردمانی که کافرند به خدا

  یوسف

آیه ۸۷

7

همانا خداوند متعال توبه کنندگان و پاکیزگان را دوست می‌دارد.

 سوره بقره

 آیه  ۲۲۲

8

بگو به بندگانم

همانا من البته آمرزنده کسی هستم که توبه کند

و سپس کار نیک نماید و او را به راه راست هدایت کنم.

  سوره طه

 آیه ۸۲

9

هر کس بدی کند یا ظلم کند به نفس خود با ارتکاب گناهان و سپس آمرزش بخواهد از خدا و توبه نماید

خدا را آمرزنده مهربان می ‌یابد.

 سوره نساء  

آیه ۱۱۰

10

اوست خداوندی که قبول می ‌کند توبه را از بندگان خود

 و در می ‌گذرد از بدی های آنان

 هر قدر که بد کرده باشند

و می ‌داند آنچه را که می ‌کنید در پنهان و آشکار.

  سوره شوری

 آیه ۲۵

11

و آن کسانی که عمل های بد کردند و توبه نمودند

بعد از اعمال زشت خود

 البته پروردگار تو آمرزنده مهربان است

و توبه آنان را قبول نماید.

  سوره اعراف

 آیه ۱۵۳

12

و خدای تعالی هر که را به سویش تضرع و ناله و توبه کند،

توبه اش را می ‌پذیرد

 سوره رعد

 آیه ۲۷

13

خدا هر که را که با نیت پاک به درگاه او تضرع و توبه کند

البته خواهد بخشید.

  سوره اسراء

 آیه ۲۵

14

ای کسانی که ایمان آوردید،

 به سوی خدا توبه کنید

توبه ‌ای نصوح امید است

که او بپوشاند گناهان شما را

و شما را وارد باغ هائی در بهشت کند

که در زیر آن نهرهای زیبا جاری است.

 سوره تحریم

 آیه ۸

15

پس اگر توبه کردند و نماز را برپا داشتند

و مال خود را پاک کردند

همانا خدا را آمرزنده و مهربان می‌یابند.

  سوره توبه

 آیه ۵

16

کسانی که به اعمال زشت تمام عمر اشتغال ورزند

تا آنگاه که مشاهده مرگ نمایند و در آن ساعت پشیمان شوند

و گویند:

«اکنون توبه کردیم:

 توبه چنین کسی پذیرفته نخواهد شد.

  سوره نساء

 آیه ۱۸

ث

حدیث

1

 هیچ شفاعت کننده ‏ای مفیدتر از توبه نیست‏

  نهج البلاغه،

قصار الحکم ۳۷۱

2

آن را که توبه روزی کردند، از قبول گردیدن محروم نباشد

 علی ابن ابیطالب،

نهج البلاغه

حکمت۱۳۵

3

در دنیا خیری نبود جز دو کس را:

یکی آن که گناهی ورزید و به توبه آن گناهان را در رسید

و دیگر آن که در کارهای نیکو شتابید.

  علی ابن ابیطالب

نهج البلاغه

حکمت۹۴

4

خداوند در توبه را به روی بنده نمی ‏گشاید

و در آمرزش را بر وی ببندد.

  علی ابن ابیطالب،

نهج البلاغه

حکمت ۴۳۵

5

استغفار

درجه بلند رتبگان است و شش معنی برای آن است:

نخست:

پشیمانی بر آنچه گذشت،

دوم: عزم بر ترک بازگشت

  علی ابن ابیطالب

نهج البلاغه

حکمت ۴۳۵

ج

در مورد توبه کامل و معنای حقیقی استغفار

1

 توبه کننده از گناه مانند کسی است که اصلا گناه نکرده‌است .

حضرت محمد بن عبدالله

2

بزرگان

  توبه نصوح توبه ای است خالص و بی هیچ عیب و نقص

و توبه نصوح مساوی با ترک همه ی گناهان

و انجام تمام واجبات

و جبران تمام سیئاتی است که شخص مرتکب شده است.

 زیرا منظور شارع دین

اصلاح انسان ها است

 نه سخت گیری و شدت عمل.

  سید محمد جواد غروی

پایان

ادامه دارد.