سیری در پژوهشی از شفیعی کدکنی راجع به شعر و شاملو و «شعرا» (8)

شفیعی کدکنی درباره شاملو چه می ‌گوید؟

تحلیلی از

یدالله سلطانپور  

آثار سوء این تالیِ فاسد را به تدریج جامعه ادبی ما احساس می ‌کند 

ولی هنوز مقصر اصلی و یا یکی از مقصرهای اصلی را به ‌جا نیاورده است.

این که گفتم یکی از مقصرهای اصلی

نظرم بیشتر به ناقدان قلابی و روزنامه‌ چی‌ های معاصر است.

بیشتر اینهایی که صفحات شعر مجلات را اداره می‌کنند.

اینها همه‌ شان «شعرای ناکام» اند.

·        معنی تحت اللفظی:

·        جامعه «ادبی» ما آثار مخرب تالیان فاسد شاملو را احساس می کند.

·        مقصر اصلی این آوار ادبی هم همین تالیان شاملو هستند.

·        یکی از این تالیان فاسد شاملو، ناقدان قلابی و روزنامه نویس هستند که مجلات ادبی را اداره می کنند.

·        اینها همه از دم «شعرای ناکام» هستند.

1

·        بیان همین حقایق امور (بی اعتنا به صحت و دقت آنها)، جسارت مدنی می طلبد.

·        شفیعی کدکنی از دیرباز حاوی و حامل همین جسارت مدنی بوده است و همچنان و هنوز هم است.

·        این خصیصه (فضیلت اخلاقی)، نعمت کمیابی است و کمتر کسی دارد و می تواند با پیگیری شفیعی کدکنی داشته باشد.

2

·        حالا می توان به شم طبقاتی (توده ای)  تیز هوشنگ ابتهاج (سایه) پی برد.

·        سایه در کتاب «پیر پرنیان اندیش»  در رابطه با شفیعی کدکنی ارزیابی مثبت مبهم و مستوری دارد که مضمونش تقریبا از قرار زیر است:

·        «راجع شفیعی کدکنی فقط می توان گفت که او شخصیتی نیک و زیبا ست.» (نقل به مضمون)  

·        سردار توده و حزب توده احتمالا به دلیل همین جسارت مدنی کمیاب است که شفیعی کدکنی را در جرگه اخیار انگشت شمار قرار می دهد و می پسندد.

·        سایه البته به دلیل فقر فلسفی، نمی تواند شناخت تجربی درست خود را به زیور کلام (تئوری)  بیاراید و با دقتی درخور، از صراحت بگذراند.

3

آثار سوء این تالیِ فاسد را به تدریج جامعه ادبی ما احساس می ‌کند

ولی هنوز مقصر اصلی

 و یا

 یکی از مقصرهای اصلی را به ‌جا نیاورده است.

این که گفتم یکی از مقصرهای اصلی

نظرم بیشتر به ناقدان قلابی و روزنامه‌ چی‌ های معاصر است.

بیشتر اینهایی که صفحات شعر مجلات را اداره می‌کنند.

·        تخریب فکر و فرهنگ جامعه ای را نمی توان و نباید به گردن  سوبژکت معینی انداخت، اگرچه آن نقش بسیار مهمی در عمارت و تعمیر و تخریب فکر و فرهنگ جامعه دارد.

·        نقش روشنفکران هر جامعه در عمارت روح (شعور) آن جامعه چشمگیر است.

·        چون روشنفکران هر جامعه را می توان معماران روح آن جامعه محسوب داشت.

·        از این رو، می توان به شفیعی کدکنی تا حدی حق دارد.

·        ولی فقط تا حدی می توان حق داد و نه بیشتر.

4

·        به این دلیل که روشنفکران، حلقه نخستین زنجیر جامعه بشری را تشکیل نمی دهند.

·        به این دلیل که روشنفکران، جماعتی ماورای اجتماعی و مافوق طبقاتی نیستند.

·        روشنفکران هر جامعه بر فراز طبقات اجتماعی آن جامعه شناور نیستند.

·        بلکه با هزاران رشته مرئی و نامرئی با طبقات اجتماعی متفاوت و متضاد پیوند دارند.

·        به همین دلیل میان اعضای همین قشر اجتماعی روشنفکر، تفاوت و حتی تضاد آشتی ناپذیر وجود دارد.

·        آن سان که آنها چه بسا در جبهه های نبرد اجتماعی متخاصم رو در روی یکدیگر قرار می گیرند.

5

·        روشنفکران به مثابه قشر اجتماعی از سوئی تعلقات طبقاتی متفاوت و متضاد دارد و از سوی دیگر به لایه های مختلف طبقه بندی می شود:

الف

·        روحانیت هم یکی از لایه های مهم قشر روشنفکران است.

·        خمینی و خامنه ای و غیره ضمنا شاعرهم هستند.

·        اما شعرای اشرافیت بنده دار و فئودال هستند.

ب

·        منوچهر آتشی هم روشنفکر و هم شاعر است.

·        او هم بسان خمینی و خامنه ای ضد خلقی، ضد توده ای و آنتی کمونیست است.

·        ولی طرفدار سلطنت پهلوی است و احتمالا پس از انقلاب سفید، شاعر بورژوازی و دشمن خمینی و خامنه ای و امثالهم بوده است.

ت

·        سایه و سیاوش و زهری هم روشنفکر و هم شاعرند.

·        ولی در جبهه ای دیگر می رزمند.

·        در جبهه مخالف خمینی و خامنه ای و آتشی و امثالهم.

6

آثار سوء این تالیِ فاسد را به تدریج جامعه ادبی ما احساس می ‌کند

ولی هنوز مقصر اصلی

 و یا

 یکی از مقصرهای اصلی را به ‌جا نیاورده است.

این که گفتم یکی از مقصرهای اصلی

نظرم بیشتر به ناقدان قلابی و روزنامه‌ چی‌ های معاصر است.

بیشتر اینهایی که صفحات شعر مجلات را اداره می‌کنند.

·        روشنفکران جامعه را و در این مورد بخصوص، نقادان و روزنامه چی ها و شعرای جامعه را نمی توان در تالیان فاسد این و آن خلاصه کرد.

·        ناقدان و روزنامه نگاران و شاعران باید مورد بررسی علمی قرار گیرند تا ماهیت طبقاتی آنها روشن شود.

·        ریختن همه روشنفکران در گونی تالی فاسد این و آن، ساده لوحانه و راحت طلبانه است.

7

·        هر روشنفکر و شاعر، به طبقه اجتماعی معینی وابسته است و افسارش خواه و ناخواه به دست طبقه اجتماعی مربوطه است.

·        روشنفکر آزاد از تعلقات طبقاتی وجود ندارد.

·        به جفنگ خواجه شیراز در این مورد، نباید تره حتی خرد کرد.

·        تعلقات طبقاتی اصلا دست خود شاعر نیست.

·        جبر عینی ـ طبقاتی شاعر را به سنگر معینی سوق می دهد.

·        جبری قدر قدرت که از آدمیان سلب اختیار و قدرت می کند.

·        با تئوری تالی نمی توان مسائل اجتماعی و سنگربندی های هنری را توضیح داد و ورشکست و رسوا نشد.

8

·        تالی شاملو بودن، بدون دلیل طبقاتی نیست.

·        طرفداری از شاملو نیز بدون دلیل طبقاتی نیست.

·        به همین دلیل تیر روشنگری چه بسا بر سنگ می خورد.

·        با اقامه دلایل قوی نمی توان بورژوای واپسین و یا فئودال واپسین را قانع کرد و از افتادن به منجلاب نیچه ئیسم و شاملوئیسم و فاشیسم و فوندامنتالیسم باز داشت.

·        غولان طبقاتی نامرئی اینها را به آن سو سوق می دهند.

·        غولان قدر قدرت از جنس غولان غریزه.

·        چنین هیولاهائی برای خرد اندیشنده تره حتی خرد نمی کنند، چه رسد به تبعیت از فرامین آن.

9

آثار سوء این تالیِ فاسد را به تدریج جامعه ادبی ما احساس می ‌کند

ولی هنوز مقصر اصلی

 و یا

 یکی از مقصرهای اصلی را به ‌جا نیاورده است.

این که گفتم یکی از مقصرهای اصلی

نظرم بیشتر به ناقدان قلابی و روزنامه‌ چی‌ های معاصر است.

بیشتر اینهایی که صفحات شعر مجلات را اداره می‌کنند.

اینها همه‌ شان «شعرای ناکام» اند.

·        شفیعی کدکنی مسائل اجتماعی را ساده می کند.

·        به همین دلیل به نتایج غلط می رسد.

·        «ناقدان قلابی و روزنامه‌ چی‌ های معاصر» نه به دلیل تبعیت از شاملو، بلکه بسان خود شاملو، به دلیل تعلقات طبقاتی ارتجاعی ـ واپسین خویش به این روز افتاده اند.

·        اگر شاملو هم نبود، جز این نبودند.

·        چیزها، پدیده ها، سیستم ها و روندهای اجتماعی همه از دم قانونمندند.

·        حیرت انگیز برای ما بی خبری حیرت انگیز شفیعی کدکنی از فلسفه پرولتاریا ست.

·        شفیعی کدکنی ظاهرا از الفبای مارکسیسم ـ لنینیسم حتی، بی خبر است.

·        فقر معنوی ئی از این دست، نه تنها تأسف انگیز، بلکه ننگ انگیز و شرم انگیز است.

·        البته این پدیده نیز بدون دلیل طبقاتی نیست.

·        مارکسیسم ـ لنینیسم را اعضای طبقات اجتماعی غیر پرولتری نمی توانند درک و هضم کنند.

·        فیلتر (صافی) های طبقاتی تنگ منفذ انعکاس در مقابل فهم ایده ئولوژی بیگانه هفتخوان رستم برپا می دارند.

·        هر کسی با مطالعه آثار مارکس و انگلس و لنین و برشت و ناظم حکمت تفکر علمی نمی آموزد و مارکسیست نمی شود.

ادامه دارد.