مقوله «رقیب» در آثار خواجه شیراز (34)

 سلطان گدایان 
گوژپشت نوتره دام 
ویکتور هوگو 
تحلیلی از شین میم شین   

توانگرا، دل درویش خود به دست آور
که مخزن زر و گنج درم نخواهد ماند

·        یکی از مهمترین اهداف خواجه در رابطه با «به دست آوردن دل دراویش» تعدیل تضادهای چرکین طبقاتی و ممانعت از تشدید بیش از حد آنها و انفجار انقلابی آنها ست.

·        خواجه این حقیقت امر را در غزل دیگری با صراحت روشن بر زبان رانده است:

ساقی به جام عدل، بده باده تا گدا 
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند

·        معنی تحت اللفظی:

·        ساقی در جام عدل باده بیاور، تا گدا به سبب رشک و حسد، جهان را دچار بلا نسازد.

1
ساقی به جام عدل، بده باده تا گدا 
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند

·        خواجه در این بیت، دلیل خیزش توده های مولد و زحمتکش بر ضد طبقه حاکمه را در پدیده ای سوبژکتیف، در رشک و حسد می بیند و نشان خواننده می دهد.

·        این استنباط خواجه همچنان و هنوز در جامعه او رواج دارد.

·        عوام الناس هر انتقاد علمی و انقلابی از طبقه حاکمه را به مثابه رشک و حسد به او تصور می کنند و نه به مثابه تدارک زمینه فکری لازم برای احقاق حق مسلم خلق.

·        سؤال اما این است که چرا خواجه و عوام الناس این استنباط را دارند؟

2
ساقی به جام عدل، بده باده تا گدا 
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند

·        این استنباط حاکی از آن است که خواجه و عوام الناس برای ثروت منشاء الهی قائل می شوند:

·        در تئوری اجتماعی فئودالی و بنده داری، ثروت مادی تولید نمی شود، بلکه بسان مائده ای نازل می شود.

·        سعدی در بوستان و گلستان همین استنباط فئودالی را بارها و در فرم های متفاوت تئوریزه کرده است.

·        مراجعه کنید به تحلیل آثار سعدی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

3
ساقی به جام عدل، بده باده تا گدا 
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند

·        در ایدئولوژی فئودالی، ثروت در انحصار مطلق خدا ست  و هم او ست که مقسم ثروت میان انسان ها ست:

الف

·        یکی را می دهد، صد گونه نعمت

ب

·        یکی را نان جو، آلوده بر خون.

·        به قول بابا طاهر عریان، ولی واقع بین، یاغی و انقلابی

4
ساقی به جام عدل، بده باده تا گدا 
غیرت نیاورد که جهان پر بلا کند

·        در ایدئولوژی فئودالی و برده داری، خدا نه عادل، بلکه ظالم است.

·        این او ست که ثروت مادی را بطرز ناعادلانه قسمت می کند و نه طبقه حاکمه.

·        حافظ این استنباط بنده داری ـ فئودالی را صدها بار با صراحت و وقاحت یک قلدر و خودکامه بر زبان می راند.

·        سعدی پیشاپیش این استنباط را تئوریزه و برای خواجه و شرکا به میراث نهاده است:

·        خدا بوستان را به سلطان ـ ظل الله، سایه خود ـ داده و باغبان میوه اشجار این بوستان را می چیند و برای سلطان و اهل و عیالش به بارگاه سلطان می برد.

5
توانگرا، دل درویش خود به دست آور
که مخزن زر و گنج درم نخواهد ماند

·        تولیدی در کار نیست.

·        باغ حاضر و آماده به طبقه حاکمه داده می شود و درختان به اراده الهی میوه می آورند.

·        تنها کاری که باغبان و توده های مولد و زحمتکش بطور کلی انجام می دهند، چیدن آنها و بردن شان به بارگاه طبقه حاکمه است.

·        به همین دلیل، توده های مولد و زحمتکش درویش و گدا و انگل و وابسته تلقی می شوند و نه مولد و زحمتکش و بخشنده و بزرگوار.

·        به همین دلیل خواجه از  مفاهیم «درویش خود»، «به دست آوردن دل درویش»، «غیرت آوردن گدا» و «پر بلا کردن جهان» استفاده می کند.

·        توده های مولد و زحمتکش بزعم خواجه مورد استثمار و تسم قرار نمی گیرند.

·        حقی ندارند تا بگیرند.

·        خواست خدا چنین بوده که در ذلت دنیوی و اخروی بسر برند.

·        خیلی هم باید راضی و خشنود باشند، اگر توانگری پشیزی از ثروت خدا دادی اش را جلوی شان بیندازد.  

·        همین تئوری باطل و دروغین خواجه را بورژوازی از دیرباز نمایندگی می کند.

·        وقتی در فیس آباد از مفهوم «توده های مولد و زحمتکش» استفاده می کنی، با غرغر و اعتراض و پرخاش لاشخورهای روشنفکر موسوم به طبقه متوسط روبرو می شوی.

·        کسی به مولد بودن توده کمترین دلیلی ندارد.

·        بزعم لاشخورهای بورژوائی واپسین، سرمایه نه کار مرده، بلکه ثروت باد آورده است.

6

 بدین رواق زبرجد نوشته ‌اند به زر 
که جز نکویی اهل کرم نخواهد ماند

·        معنی تحت اللفظی:

·        بر این سقف مزین به زمرد، به جوهری از زر نوشته اند:

·        «همه چیز فانی است، به غیر از نکوئی کرم پیشه ها.»

7

·        خواجه برای تشویق طبقه حاکمه به دستگیری از دراویش از دوئالیسم نام و ننگ بهره برمی گیرد.

·        خواجه هم بسان سعدی، برای جلوگیری از تشدید بیش از حد ستم و استثمار، معیار دوئالیستی نام و ننگ را به خدمت می گیرد و با یک تیر چندین نشان طبقاتی و ایدئولوژیکی می زند:

الف

·        به ترفند این دوئالیسم نام و ننگ، پشیزی که طبقه حاکمه به دراویش و توده های بی همه چیز می دهد، به مثابه بزرگواری حاتم طائی واره برای نشر شهرت و نام جا زده می شود و نه به معنای برگرداندن یک میلیونم ثروت غارت شده از دسترنج خود آنها.  

ب

·        ضمنا زیر بغل طبقه حاکمه سرخوش و سرمست از باده حاکمیت طبقاتی هندوانه بزرگواری و بخشش و احسان و کرم چپانده می شود تا برای حفظ و تحکیم و توسعه حاکمیت طبقاتی خویش از پشیزی بگذرند و نام نیکی بسان حاتم طائی هم به یادگار نهند.

·        مولدان حقیقی ثروت نه نامی دارند تا به یادگار نهند و نه نیازی به نامی.

ادامه دارد.