تعین مندی گرائی (دترمینیسم) (6)

پروفسور دکتر گونتر کروبر   

برگردان شین میم شین

محدودیت های تعین مندی گرائی  مکانیکی و کانت

 ایمانوئل کانت (1724 ـ 1804)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

اثر او تحت عنوان «انتقاد از عقل محض» نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و سر آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.

کانت در زمینه های زیر دورنمای فراگیر نوینی به روی فلسفه گشوده است:

اتیک (نقد خرد عملی)

استه تیک (نقد قوه قضاوت)

فلسفه مذهب

فلسفه حقوق

فلسفه تاریخ

·        نواقص تعین مندی گرائی  مکانیکی، بهانه های بیشماری برای حمله در اختیار ایدئالیسم و تعین مندی ستیزی قرار داد.

1

·        این واقعیت امر که علیت را نمی توان در روابط علت و معلولی مکانیکی خلاصه کرد، کانت را به درک ایدئالیستی ـ  ذهنی علیت سوق داد که بنا بر آن، علیت عبارت از یک فرم سوبژکتیف اپریوری موجود است که بکمک آن می توان توالی پدیده های طبیعی را تنظیم کرد.

2

·        نظرات درست کانت، در انتقاد از تعین مندی گرائی  مکانیکی، مبنی بر این که هرگز نیوتون ساقه گیاه وجود نخواهد داشت و مکانیسیسم برای توضیح روندهای زیستی پیچیده، بویژه در رابطه با جسم موجودات زنده، کافی نخواهد بود، در دوره های بعدی با سوء استفاده از نارسائی های موجود در پژوهش علمی که پیاده کردن قاطع تعین مندی گرائی  را درمسائل جزئی بیولوژی دشوار می ساختند، در مبارزه بر ضد تعین مندی گرائی به خدمت گرفته شدند و همراه با به خدمت گرفتن استدلالات گونه گون تله ئولوژیکی و ویتالیستی وارد میدان شدند.

·        (ویتالسم به شیوه توضیح ایدئالیستی پدیده ها و قانونمندی های خاص ماده زنده اطلاق می شود، که بنا بر آن فاکتورهای غیرمادی ماورای تجربی وجود دارند که مواد فیزیکی ـ شیمیائی بی جان و بی حرکت را به کارکردهای ویژه ارگانیسم ها قادر می سازند. مترجم)

·         مراجعه کنید به ویتالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

ادامه دارد.