تاملی در تحلیل تخیلی فرج سرکوهی (26)

جنگ چریکی و ادبیات

فرج سرکوهی

منبع

مجله گوهران

ویرایش و تحلیل از

یدالله سلطان پور

فروغ فرخزاد

دلم برای باغچه می سوزد

ادامه

او نا امیدی اش را هم

مثل شناسنامه و تقویم و دستمال و فندک و خودکارش

ـ همراه خود ـ

به کوچه و بازار می برد

·       برادر به عنوان نماینده نسل نو، که خیلی دردمند و خسته و نومید است، یأس و نومیدی اش را در کوچه و بازار هم تبلیغ می کند.

·       مبلغ یأس و نومیدی همان کسی است که برای باغچه نسخه انهدام می پیچد.

·       همه این خصوصیات برادر که فروغ داهیانه به چالش می کشد، خصوصیات اعضای طبقات اجتماعی واپسین اند.

·       تار و پود روح و روان همه روشنفکران وابسته به طبقات اجتماعی واپسین، به نیهلیسم و پسیمیسم سرشته است.

·       سخن زباله هائی از قبیل شوپنهاور و نیچه و کامو و سارتر و صادق هدایت و جلال آل احمد و احمد شاملو و امثالهم، عمدتا همین است.

·       چریکیسم و فاشیسم و فوندامنتالیسم در این منجلاب ایده ئولوژیکی تشکیل می یابند.

·       پس از مسمومیت به زهر این ایده ئولوژی طبقات اجتماعی واپسین است که اعضای خرفت جامعه نارنجک در مشت منفجر می کنند.

·       خود را و کودکان خود را به بمب های رونده و نفس کشنده مبدل می سازند.

1

و نا امیدی اش

آنقدر کوچک است که هر شب

در ازدحام میکده، گم می شود

·       این شعر فروغ در زره طعنه و تمسخر و طنز عرضه می شود:

·       یأس و نومیدی نسل هارت و پورتیستی نو، به اندازه ای عظیم و اصیل است که پس از تنفس بخار الکل فراموش می شود.

·       یکی دیگر از راه های شق القمری «غلبه» بر یأس این چنین عظیم و اصیل، سکس است.

·       ابرعنسان نومید در آغوش «ضعیفه» حسابی ناز و نوازش می بیند و سرحال می آید.

·       شاید یأس و نومیدی کذائی هم بهانه ای برای سکس باشد.

خور و خواب و خشم و شهوت

حیوان خبر ندارد ز جهان آدمیت

·       چه بسا هدف از چریک بازی هم عیاشی است.

·       سکس برای اعضای طبقات اجتماعی واپسین، کعبه آمال است.

·       سکسی که خواهر مرگ است و به عنوان عشق به خر جماعت قالب می شود:

آمد شبی برهنه ام از در
چو روح آب
در سینه اش دو ماهی و در دستش آینه
گیسوی خیس او خزه بو، چون خزه به هم.

من بانگ بر کشیدم از آستان یأس:
« آه ای یقین یافته، بازت نمی نهم.»

·       سکس برای اجامر فاشیسم و فوندامنتالیسم، یقین گمشده است.

·       سکسی که خواهر مرگ است.

·       در فیلم های امپریالیستی، صحنه جفتگیری اجامر چه بسا صحنه قتل همزمان همدیگر است.

·       در کشاکش سکس و قتل، ارگاسم اجامر به اوج می رسد.

·       در نتیجه در لذت عمیقی غرق می شوند و روح شان در هپروت به پرواز در می آید.

  

2

و خواهرم دوست گل ها بود

و حرف های ساده ی قلبش را

وقتی که مادر او را می زد

به جمع مهربان و ساکت آن ها می برد

و گاهگاه خانواده ی ماهی ها را

به آفتاب و شیرینی، مهمان می کرد...

·       با توضیح افکار و اعمال خواهر به عنوان سوبژکت متعلق به نیمه دیگر جامعه از نسل نو، جامعه تصویر فروغ به پایان می رسد:

3

و خواهرم دوست گل ها بود

·       خواهر فروغ بی شباهت به سوبژکت های سه گانه دیگر است:

·       نه مثل پدر، بی اعتنا به وضع و حال گل ها و ماهی ها ست، نه مثل مادر، گل ها و ماهی ها را نفرین شده تصور می کند و نه بسان برادر از مرگ گل ها و ماهی ها کیف خر می کند و از اجساد شان عکس می گیرد.

·       خواهر نه تنها خود را برتر از گل ها نمی داند، بلکه خود را دوست برابر و برابر حقوق گل ها می داند.

·       گل ها در قاموس خواهر، خواهر و برادرش محسوب می شوند.

·       میان خواهر و گل ها رابطه مبتنی بر عشق و اعتماد و برابری برقرار است.

4

و حرف های ساده ی قلبش را

وقتی که مادر او را می زد

به جمع مهربان و ساکت آن ها می برد

·       دوستی خواهر با گل ها چنان اصیل و عظیم است که به هنگام ستمدیدگی از گل ها تسلی خاطر می جوید.

·       با گل ها درد دل می کند و توان روحی کسب می کند.

·       سؤال این است که گل و ماهی در فلسفه فروغ سمبل و نماد چیستند؟

·       اعضای جامعه؟

·       کودکان و زنان جامعه؟

·       عناصر مهربان طبیعت مادر؟

5

وقتی که مادر او را می زد

·       فروغ  ضمنا از ستمدیدگی مضاعف دختران در جامعه فئودالی پرده برمی دارد و عملا آن را به چالش می کشد.

·       خواهر نه فقط از پدر و برادر حساب می برد و ستم می بیند، بلکه حتی از مادر کتک می خورد.

·       مادر همان مادری است که کمترین اهانتی به پسر علاف و الدنگ و مست و لایعقل و از خود راضی نداشته است.

·       اما وقتی نوبت به «ضعیفه» می رسد، حتی از تنبیه بدنی امتناعی ندارد.

·       روابط درونخانوادگی  از مسائل مهمی اند که باید مورد بررسی همه جانبه قرار گیرند:

6

وقتی که مادر او را می زد

·       در جامعه مبتنی بر پدرسالاری، پسران در خانواده در مقایسه با دختران حتی در رابطه با مادر، از عزت و امتیاز بیشتری برخوردارند.

·       یکی از مهمترین دلایل این فرم از ستم بر زنان، احتمالا این است که پسر، خودی تلقی می شود.

·       پسر ادامه دهنده ژن پدری خانواده محسوب می شود.

·       دختر اما اسباب تداوم ژن خانواده دیگر تصور می شود.

7

وقتی که مادر او را می زد

·       مادر به احتمال قوی، هرگز دست روی پسر بلند نمی کند.

·       شاید مادر در اعماق دل سودای آن در سر می پرورد که دختر به فکر شوهریابی باشد و شرش را از سر خانواده هر چه سریع تر کم کند.

·       تنبیه بدنی دختر اما از عقب ماندگی فکری و پداگوژیکی مادر هم خبر می دهد.

·       خود مادر هم احتمالا با تنبیه بدنی «تربیت» شده است.

·       طرز تربیت در اعماق روح و روان کودکان تلنبار می شود و بعدها بطور اوتوماتیک و ناخودآگاه توسط خود آنها جامه عمل می پوشد.

8

و خواهرم دوست گل ها بود

و حرف های ساده ی قلبش را

وقتی که مادر او را می زد

به جمع مهربان و ساکت آن ها می برد

·       مشخصه جمعیت گل ها، مهربانی و سکوت است.

·       فروغ در گل ها، نه طبیعت اول را، بلکه طبیعت دوم را، می بیند و منعکس می کند:

·       گل ها در قاموس فروغ، کودک واره اند.

·       دختر واره اند.

·       مهربان و ساکت و خاموش اند.

·       از سر تا پا گوش اند.

9

و گاهگاه

خانواده ی ماهی ها را

به آفتاب و شیرینی مهمان می کرد...

·       کرد و کار دیگر خواهر، ضیافت از ماهی ها ست.

·       خواهر ماهیان را به آفتاب و شیرینی میهمان می کند.

·       ماهیان هم بسان گل ها مهربان و ساکت اند.

·       یعنی کودک واره و دختر واره اند.

·       گل ها و ماهی ها از  مفاهیم مهم در فلسفه فروغ اند.

·       خواهر در هر صورت مظهر هومانیسم و ناتورالیسم است.

·       خواهر به همین دلیل، در تحلیل نهائی مظهر کمونیسم است.

·       چون کمونیسم عبارت است از هومانیسم به اضافه ناتورالیسم

·       کمونیسم یعنی بشردوستی و طبیعت دوستی

·       کمونیسم یعنی هارمونی سوسیال و ناتورال

·       کمونیسم یعنی هماهنگی اجتماعی و طبیعی.

ادامه دارد.