سیری در شعری از اخوان ثالث (24)

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون

آي مار قهقهه، هم زشت، هم پستي
همچنان بي رحم و سيري ناپذيري، دون
تا چه ديدي تو در اين آيينه ی سُرخم
كه چنينش خُرد بشكستي؟

·        محتوای این بند شعر اخوان، همان ضرب المثل رایج در فرنگ است:

·        «قدرت و ثروت، آدم ها را سکسی می سازد.»

1

·        اخوان هم همین دانش تجربی منفی را به شعر کشیده است:

·        مار قهقهه در نهایت زشتی و پستی، «ذات و درونش ما را و نمود و ظاهرش به برکت شهرت و آوازه، دیگران را کشته» و ضمنا مظهر مطلق ظاهرسازی و تظاهر است:

اي درونت كُشته ما را

و برونت كُشته ـ با آوازه ـ عالم را
  اي فقط آوازه، ديگر هيچ

2

·        ثروت و قدرت و ظاهرسازی و تظاهر است که هیتلر، موسولینی، سارکوزی، برلسکونی، بوش، بن لادن، خمینی، خامنه ای، احمدی نژاد، روحانی، ظریف، کوسه، کروب،  موسوی و غیره را «سکسی» کرده و می کند:

الف

·        بدین طریق است که احمدی نژاد مدل کاپشن می شود و کاپشن های مشابه کاپشنش میلیون ها بار به فروش می رسد.

ب

·        رساله ها و کتب خرافی و آثار و اشعار سروش و خمینی و مکارم و غیره در تیراژ های میلیونی به فروش می رسند.

ت

·        در حالیکه سیاوش کسرائی و محمد زهری را توده ای ها حتی به سختی می شناسند.

پ

·        بدون پشتوانه ی قدرت و ثروت و پست و مقام، احدی برای این مارهای قههقه، تره حتی خرد نمی کرد.

3

از درون بينان
نيست در گيتي كه اوصاف تو نشناسد
هيچ كس.
من چرا ز اين بيشتر گويم؟

·        معنی تحت اللفظی:

·        از ذات شناسان در سرتاسر جهان، احدی یافت نمی شود که تو را نشناسد.

·        روده درازی در این زمینه بیهوده است.

·        اخوان در این بند شعر، دوباره به دیالک تیک نمود و بود، دیالک تیک پدیده و ماهیت، دیالک تیک ظاهر و ذات چنگ می زند و دوباره آن را به شکل دیالک تیک برون و درون بسط و تعمیم می دهد:

·        از درون بینان، ژرف نگران، رادیکال اندیشان در مقیاس جهان حتی کسی نمی یافت که مار قهقهه را علیرغم ظاهرسازی و تظاهر و عوامفربی و رنگ و نیرنگش نشناسد.

·        این سخن اخوان اما به چه معنی است؟

4

از درون بينان
نيست در گيتي كه اوصاف تو نشناسد
هيچ كس.
من چرا ز اين بيشتر گويم؟

·        این بدان معنی است که تنها ساده لوحان و سطحی نگران، فریب مار قهقهه را می خورند و زیر علمش سینه و زنجیر و قمه و قداره می زنند.

·        شرم مان باد که به میراث اخوان هنوز نپرداخته ایم.

·        رئالیسم و راسیونالیسم اخوان بی نظیر، عمیق و ستایش انگیز است.

·        اخوان از همان آغاز پیروزی مار قهقهه با درون بینی ستایش انگیزش، به ماهیت آن اژدهای خوف انگیز و نکبت بار پی برده و قهرمانانه موضع گرفته است.

·        اگر اشعار اخوان در آن موقع تحلیل و منتشر می شد، می توانست بلحاظ روشنگری علمی و انقلابی، بسیار مفید افتد:

5

مهدي اخوان ثالث

ياد آن زمان كه چندي

ـ  از شور انقلابي ـ

هرگز نبود

ـ يك دم ـ

در ديده، خواب، ما را

«تا مرگ شاه خائن، نهضت ادامه دارد»

گفتيم و از مسلسل آمد جواب، ما را

برديم ماديان ر ا از بهر فحل دادن

بر عكس، آرزوها شد، مستجاب ما را

كوني و كله ‌قندي داديم و بازگشتيم

ديگر نماند وامي، از هيچ باب ما را

گر انقلاب اين است، باري به ما بگوييد:

ما انقلاب كرديم، يا انقلاب ما را

 پایان

ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

6

ميهنم آيينه اي سُرخ است
(و مار قهقهه ز آن دور)
با شكافي چند.

·        معنی تحت اللفظی:

·        میهنم آئینه در هم شکسته خونینی است و مار قهقهه راهش را کشیده و رفته است.

·        این بند آخر شعر پر محتوای اخوان است:

·        مار قهقهه با مشاهده ماهیت خویش در آئینه ماهیت نمای میهن شاعر، آئینه را خرد و خراب خونین کرده و رفته است.

·        میهن آئینه آسای شاعر در هم شکسته و خونین مانده است.

·        این سخن اخوان نه فقط رئالیستی و راسیونالیستی، بلکه پیش بینانه است.

·        ما بر تلی از ویرانه نشسته ایم.

·        میلیاردها دلار از ثروت ملی برای اوتوپی های ضد ملی بر باد داده شده و بلحاظ مادی، روحی، روانی و فکری به قهقهرای توحش سقوط کرده ایم و فاجعه هنوز ادامه دارد.

پایان