حسی و عقلی (3)

پروفسور هوبرت هورست من

برگردان شین میم شین

·        عقلی را باید در رابطه با واقعیت عینی به تجربی (امپیریکی) و نظری (تئوریکی) تقسیم کرد:

1

·        تجربی (امپیریکی) زیرطبقه ای از عقلی است که عناصر متشکله آن (مثلا جملات پروتوکلی، جملات مشاهده ای) قرینه های خود را در عرصه حسی دارند و قاعدتا فقط از نمود خارجی اوبژکت های عینی ـ واقعی تصویرسازی می کنند.

2

·        نظری (تئوریکی) زیرطبقه ای از عقلی است که عناصر آن (مثلا مفاهیم با درجه عالی تعمیم، احکام قانونی) بازسازی منطقی واقعیت عینی، بدون قرینه های حسی مستقیم اند و از ماهیت اوبژکت های مربوطه تصویرسازی می کنند. 

  

·        مسئله رابطه میان حسی و عقلی بحث انگیزترین موضوع در تاریخ فلسفه بوده است:

1

حسگرائی (سنسوئالیسم) ماتریالیستی

·        حسگرائی ماتریالیستی، حسی را بمثابه یک فرم انعکاس واقعیت عینی در نظر می گیرد.

·        حسگرائی ماتریالیستی البته روند انعکاس را نه به عنوان روند فعال از آن خود کردن (تصاحب) روحی واقعیت عینی بر بنیان کردوکار اجتماعی انسانی، بلکه به عنوان جریانی که سوبژکت شناسنده در آن عمدتا بطور منفعل شرکت می کند، در نظر می گیرد.

·        مراجعه کنید به حسگرائی (سنسوئالیسم) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

2

تجربه گرائی (امپیریسم) ماتریالیستی

·        تجربه گرائی ماتریالیستی می کوشد گذار از حسی به عقلی را بر بنیان استنتاج توضیح دهد.

·        مراجعه کنید به امپیریسم (تجربه گرائی)، استنتاج در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

3

حسگرائی (سنسوئالیسم) ایدئالیستی

·         حسگرائی ایدئالیستی حسی را از منشاء آن منفصل می کند و به عنوان امری اولیه در نظر می گیرد که از آن پدیده های حسی نشئت می گیرند.

4

تجربه گرائی (امپیریسم) ایدئالیستی

·        تلاش تجربه گرائی ایدئالیستی عبارت است از خلاصه کردن عقلی در تجربی و تجربی در ادراک حسی.

5

راسیونالیسم (خردگرائی)

·        راسیونالیسم اما بر عکس حسگرائی و تجربه گرائی (سنسوئالیسم و امپیریسم)، برای حسی ارزش معرفتی ناچیزی قائل می شود و آن را بمثابه سراب فریبنده می انگارد.

·        راسیونالیسم تنها برای دانش نظری (تئوریکی) ضرورت و حقیقت قایل می شود که بنظرش از فهم، از ایده های مادرزاد و غیره نشئت می گیرد.

ادامه دارد.