خرد ـ انسان ـ تاریخ (۳۹)

 

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

 (۱۶۴۶ ـ ۱۷۱۶)

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

بخش چهارم

راجع به فلسفه گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

۶

·     غنای فکری معروف خاص و عام لایب نیتس و ضمنا حیرت انگیز او، از سویی مبتنی بر همین حقیقت امر است و از سوی دیگر مبتنی بر آن است که لایب نیتس نه فقط  به منبع تداوم (پیوست) میراث فلسفی و علمی، بلکه به مشوق تداوم میراث فلسفی و علمی مبدل شده است. 

·     مراجعه کنید به دیالک تیک پیوست و گسست در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

۷

·     لایب نیتس قبل از همه نه تنها در عرصه فیزیک، مته متیک (ریاضیات) و تاریخ نگاری، بلکه در عرصه فلسفه هم کاشف و تا حد زیادی مشوق (برانگیزنده) بود.

۸

·     تفکر فلسفی لایب نیتس در مقایسه با تفکر فلسفی معاصرانش و پیشینیان بلاواسطه اش، از سویی به طرز غیر قابل قیاسی عمیقتر بود و خود لایب نیتس، از سوی دیگر علیرغم آن به طرز غیرقابل قیاسی خودنگهدار و فروتن و شرمگین (کم رو) و شکسته نفس بود. 

۹

·     به همین دلیل است که به لایب نیتس در تاریخ فلسفه تا همین امروز  به کرات  پربها داده شده و همزمان کم بها داده شده است.

۱۰

·     خدمات واقعی لایب نیتس، مثلا بنیانگزاری واقعی توسعه فلسفی راجع به کانت و فیشته و شلینگ و هگل و فویرباخ که توسعه تاریخ فلسفه کلاسیک بورژوایی در آلمان است، عمدتا نادیده گرفته شده است.

·     در حالی که نطفه هایی از تفکر او، مسئله گزاری های جدید او و کلمات قصار او که در چالش با سنت فلسفی و توسعه علوم طبیعی نوین بر زبان رانده است، به مقام  سیستم فلسفی لایب نیتس (چیزی که اگر مته به خشخاش نهاده شود، اصلا وجود نداشته است)، ارتقا داده شده است. 

گشتاور دوم

۱

·     لایب نیتس با این مشکل مواجه بود که افکار خود را در مفاهیم و به کمک مقولات فرمولبندی (جمله بندی) کند.

·     مفاهیم و مقولاتی که منشاء آنها عمدتا  فلسفه افلاطون، ارسطو و اسکولاستیک بود.

·     مراجعه کنید به افلاطونیسم، ارسطوئیسم، اسکولاستیک در تارنمای دایرة المعارف روشنگری 

۲

·     لایب نیتس محتاج فرم فلسفی ئی بود که متناسب با محتوایی نبود که می بایستی تبیین یابد.  

۳

·     اما از آنجا که فرم، محتوا را تحت تأثیر قرار می دهد، در نتیجه محتوای فرمولبندی  شده توسط لایب نیتس در فرم فلسفی موروثی، چه بسا ناپیگیر و تضادمند از کار در می آمد. 

۴

·     سوء تفاهماتی که در رابطه با تفکر لایب نیتس بوده و است، مبتنی بر این واقعیت امر بوده است. 

۵

·     البته این فقط یک روی مدال است.

۶

·     لایب نیتس با سنت فلسفی چنان  رابطه آگاهانه ای داشت، یعنی چنان خوب به اهمیت پیشرفت فلسفی و علمی هرچه بیشتر وقوف داشت، که علیرغم مزاحمت فرم تبیین، در رابطه با طرح مسائل و نتایج علوم نوین، به مخدوش گشتن همه جانبه محتوا تن در نمی داد تا بتواند تداوم (پیوست، پیگیری) افکار فلسفی را پاس دارد.

۷

·     اگر لایب نیتس راه دیگری را طی نمی کرد، تفکر او در عمل به لحاظ برخی ایده های برومند و به لحاظ معنی فقیرتر می گشت.  

ادامه دارد.