قرآن کریم از دیدی دیگر (۲۵۲)

      

ویرایش و تحلیل

 از

فریدون ابراهیمی

 

 

﴿وَمَا أَصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ﴾
[ آل عمران: ۱۶۶]

و آنچه ( در روز احد) روزی که دو گروه ( مؤمنان و کافران) با هم برخورد کردند، به شما رسید، به فرمان خدا بود، و برای این بود که مؤمنان را معلوم بدارد.

﴿وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ نَافَقُوا ۚ وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا قَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا ۖ قَالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتَالًا لَّاتَّبَعْنَاكُمْ ۗ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمَانِ ۚ يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ ۗ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ﴾
[ آل عمران: ۱۶۷]

و آنان را نيز كه نفاق ورزيدند، معلوم دارد. به آنها گفته مى‌شد: بياييد در راه خدا كارزار كنيد يا به دفاع پردازيد. مى‌گفتند: اگر يقين داشتيم كه جنگى درمى‌گيرد، با شما مى‌آمديم. آنان به كفر نزديكترند تا به ايمان. به زبان چيزهايى مى‌گويند كه به دل اعتقاد ندارند و خدا به آنچه در دل نهفته مى‌دارند آگاهتر است.

﴿الَّذِينَ قَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُوا لَوْ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُوا ۗ قُلْ فَادْرَءُوا عَنْ أَنفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ﴾
[ آل عمران: ۱۶۸]

به آنان كه از جنگ باز ايستادند و درباره برادران خود گفتند كه اگر سخن ما را شنيده بودند كشته نمى‌شدند، بگو: اگر راست مى‌گوييد مرگ را از خود برانيد.

﴿وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا ۚ بَلْ أَحْيَاءٌ عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ﴾
[ آل عمران: ۱۶۹]

كسانى را كه در راه خدا كشته شده‌اند مرده مپندار، بلكه زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند.

﴿فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ﴾
[ آل عمران: ۱۷۰]

از فضيلتى كه خدا نصيبشان كرده است شادمانند. و براى آنها كه در پى‌شان هستند و هنوز به آنها نپيوسته‌اند خوشدلند كه بيمى بر آنها نيست و اندوهگين نمى‌شوند.

﴿۞ يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ﴾
[ آل عمران: ۱۷۱]

به نعمت و فضل خدا شادمانند، و اینکه (می بینند) خداوند پاداش مؤمنان را ضایع نمی کند.

 

﴿الَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ ۚ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ﴾
[ آل عمران: ۱۷۲]

کسانی که دعوت خدا و پیامبر را پس از آنکه (در میدان احد) به آنان زخم و جراحت رسید اجابت کردند. (و برای تعقیب مشرکان به سوی«حمراء الأسد» رفتند) برای کسانی از آنها که نیکی و پرهیزگاری کردند، پاداش بزرگی است.

﴿الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ﴾
[ آل عمران: ۱۷۳]

کسانی که مردم به آنان گفتند: « مردم (= مشرکان مکه) برای (جنگ با ) شما گرد آمده اند، پس از آنها بترسید».(این سخن) برایمانشان افزوده و گفتند:«خدا ما را بس است، و بهترین حامی است»

همه این آیات و دهها آیه از همین سوره اختصاص به غزوه احد دارند.

سوال این است که چرا کریم، این چنین فشرده و همه جانبه و پیگیرانه به جنگ احد می پردازد؟

برای پیدا کردن جواب به این سؤال باید به بررسی غزوه احد پرداخت و بعد به تحلیل تاریخی ـ مشخص این آیات نشست.

جنگ احد

یکی از غزوات مهم در سال سوم هجری قمری بوده است.

رابطه تاریخی ـ تجربی ـ تئوریکی ـ پسیکولوژیکی (روان شناسی) جنگ بدر با جنگ احد، یاد آور رابطه تاریخی ـ تجربی ـ تئوریکی ـ پسیکولوژیکی

جنگ جهانی اول با جنگ جهانی دوم است

و

رابطه قبیله قریش با مسلمین، یاد آور رابطه امپریالیسم آلمان با دول امپریالیستی فرانسه و روسیه و انگلستان و غیره.

قبیله قریش در مکه در جنگ بدر از سپاه اسلام در مدینه شکست می خورد.

به همان سان که امپریالیسم المان در جنگ جهانی اول از دول امپریالیستی دیگر.

دلیل پسیکولوژیکی قبیله قریش از تدارک جنگ احد، شبیه دلیل پسیکولوژیکی فاشیسم المان از تدارک جنگ جهانی دوم بوده است.

سؤال این است که دلیل مادی ـ فرماسیونی ـ اقتصادی جنگ های بدر و احد چه بوده است؟

یعنی محتوا و ماهیت مادی ـ معیشتی ـ طبقاتی این جنگ ها چه بوده است؟

آنچه ظاهرا در بین بوده است، 

اختلاف بت پرستان (کفار) قریش در مکه با خدا پرستان (مسلمین) مدینه بوده است.

اما نیمکاسه کفر و دین، در زیر کدام کاسه مادی ـ معیشتی ـ طبقاتی قرار داشته است؟

قبیله قریش 

برای دستیابی به اهدافی چون گرفتن انتقام کشته شدگان قریش در جنگ بدر، باز کردن راه مهم تجاری شمال ـ جنوب و نابودی کامل اسلام 

 با تجهیزات کامل و سه‌هزار نیرو به جنگ مسلمانان می آیند.  

جنگ احد نخست با پیروزی سپاه اسلام همراه بوده است.

ولی  ترک مواضع جنگی تعیین کننده موسوم به تنگه عینین،توسط بخشی از سپاه اسلام،

 برای دستیابی به غنایم جنگی،

 موجب تهاجم سپاه قریش و شکست سپاه اسلام می شود.

به نظر کریم،

دلایل شکست مسلمانان در جنگ احد

توکل نکردن مسلمانان به خدا، دنیاگرایی، ضعف ایمان، سستی و نزاع داخلی بین مسلمانان و ارتکاب گناه

 بوده اند. 

اکنون می توان مفاهیم فوق الذکر این ادعای کریم را درک کرد و تعریف کرد.

ادامه دارد.