مذهب به مثابه اوتوپی (۵)

 

دکتر ورنر سپمن

 (متولد ۱۹۵۰)

   دکتر فلسفه،

از

مسئولین انتشار «دفاتر ماکسیستی»

آثار

کتب و مقالات بیشماری در زمینه نقد ایده ئولوژی، تئوری اجتماعی ـ انتقادی و جامعه شناسی فرهنگ

انسان و سیستم.

در انتقاد از مارکسیسم ساختارگرا

(۱۹۹۳)

دیالک تیک تمدن زدائی.

 بحران، خردستیزی و زورگوئی

(۱۹۹۵)

پایان انتقاد اجتماعی؟

پسا مدرنیته، هم واقعیت، هم ایده ئولوژی

(۲۰۰۰)

  دکتر ورنر سپمن

دفاتر مارکسیستی نوامبر ۲۰۱۰

برگردان

شین میم شین 

 

بخش سوم

 

۱

·      مارکس اگرچه انتقاد خود از مذهب را بر پایه انتقاد از مذهب مورد نظر فویرباخ برپا می دارد، که خصلت از خود بیگانه رابطه دنیوی مذهبی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد، اما به لحاظ طرح و محتوا از آن پا فراتر می نهد.

۲

·      زیرا مارکس خصلت دوگانه تبیین مذهبی را بمثابه عنصر یک سیستم اطاعت روحی ـ اخلاقی می داند، اما همزمان به مثابه بیانگر کشش به مقاومت تحلیل می کند.

۳

·      مارکس به توضیح مذهب بر پایه اوضاع اجتماعی مبتنی بر ستم و سرکوب قناعت نمی ورزد.

·      بلکه در عین حال، عملکرد (فونکسیونالیته) اجتماعی و فردی مذهب را به بحث می کشد.

۴

·      مارکس علیرغم در نظر گرفتن دعاوی رهائی بخش تبیین مذهبی، نقش «دولت بر» (حمل دولت) کلیسا و مذهب را از نظر دور نمی دارد.

۵

·      از این رو ست که مارکس «انتقاد از مذهب را به مثابه پیش شرط همه انتقادها» تلقی می کند.

·      (پیش شرط هر انتقادی از دید مارکس، انتقاد از مذهب است.

·      یعنی بدون انتقاد از مذهب، هر انتقادی الکی است. مترجم)

۶

·      این مسئله با توجه به کانالیزاسیون دگم های مذهبی و آلت دست قرار گرفتن تمایلات مذهبی در بسیاری از نقاط جهان از اهمیت سیاسی روزمره برخوردار است.

۷

·      مذهب علیرغم توانائی اش به «فاصله گیری» خودپو  از جهان، برای مارکس همچنان «جهان شناسی وارونه» باقی می ماند.

۸

·      زیرا دولت و همبودی که مذهب نسبت به آنها واکنش نشان می دهد، خود «جهانی وارونه اند.»

۹

·      و مذهب از این رو، به مثابه «دلیل تسکین و توجیه عام» عمل می کند.

۱۰

·      بنابرین، انتقاد از  مذهب، بناگزیر به انتقاد از جامعه بدل می شود:

·      «پایان دادن به مذهب ـ به مثابه سعادت واهی برای خلق ـ از طریق در خواست سعادت واقعی برای خلق میسر می شود.

۱۱

·      درخواست ترک توهمات مربوط به وضع خود، یعنی درخواست ترک وضعی که به توهم نیاز دارد.

۱۲

·      بنابرین، انتقاد از مذهب، در اصل به معنی انتقاد از جهان ذلت باری است که مذهب هاله مقدس آن است....»

۱۳

·      انتقاد از آسمان، بدین طریق به انتقاد از زمین بدل می شود.

·      انتقاد از مذهب به انتقاد از حقوق،

·      انتقاد از تئولوژی به انتقاد از سیاست.»

·      (مارکس)  

۱۴

·      درست به همین دلیل که انتقاد مارکس از مذهب ـ اصولا ـ زرهی از انتقاد از قدرت در بر دارد.

·      نگه انتقاد مارکس از مذهب به اسرار پشت پرده کلیسا، وسعت دیدش نسبت به فونکسیون مذهبی ها بلحاظ سوبژکت ـ دورنمائی و اشتغال آن با انگیزه های انسان هائی که نظرات خود را در فرم مذهبی بیان می دارند، از ارج و اهمیت غیرقابل تصوری برخوردار است.

۱۵

·      این شیوه بررسی، حاوی یک تئوری دیالک تیکی از سوبژکت است که از سوی مارکس تدوین نگردیده، ولی ذاتی تفکر او بوده است.

·      آن سان که در پاساژ مربوط به انتقاد او از مذهب مشاهده می شود.

ادامه دارد.