جهان بینی محمد زهری در آئینه آن و این (83)

محمد زهری

( ۱۳۰۵ ـ ۱۳۷۳)

تحلیلی از
ربابه نون

بوته های دروغین 

(1346)     

ادامه

نوبت به بوته های دروغین رسیده است،

بی یایه های رحمت،

بی ریشه در زمین،

پیغام باغ های گل و میوه می برند.

·        معنی تحت اللفظی:

·        اکنون فونکسیون حمل و نقل پیغام باغ های گل و میوه را بوته های دروغین به عهده گرفته اند که نه نشانی از پایه های رحمت دارند و نه ریشه ای در زمین.

1

·         این بند شعر محمد زهری را باید در پیوند با بند های پیشین شعر درک و تفسیر کرد:

·        شاعر انگار تاریخ معاصر کشور را ورق می زند:

الف

اکنون،

خون است،

خون،

در سینه ای که رامش انسان را،

می خواست.

·        اول قلب سوبژکت خواهان عشق پاک (همبستگی) و صلح و آرامش میان اعضای جامعه و جهان به رگبار گلوله بسته می شود و سینه اش مالامال خون می گردد.

ب

پیوند ها،

گسسته

هنگامه ی زمانه ی بی رحم،

دل را

ـ  این از خصومت، خسته،

این تشنه ی محبت را ـ

در آفتاب حادثه،

سوزانده است.

اندیشه ی عزیز و گرامی را،

در مرز بی بشارت اکنون،

نشانده است.

·        با اعدام سوبژکت رهایی، پیوند میان اعضای اندیشنده و انقلابی جامعه از بین رفته و هر کس در تلاش معاش است و بس.

·        بدر بردن حتی المقدور «گلیم خویش از موج» در دستور کار هر کس است.

ت

 نوبت به بوته های دروغین رسیده است،

بی یایه های رحمت،

بی ریشه در زمین،

پیغام باغ های گل و میوه می برند.

·        در غیاب غم انگیز سوبژکت اندیشنده و انقلابی، نوبت به بوته های دروغین می رسد.

·        به عبارت دیگر، جای خالی سوبژکت رهایی را سوبژکت واره قلابی می گیرد.

·        منظور محمد زهری از «بوته های دروغین» که ضمنا عنوان این شعر نیز است، طبقه حاکمه جدید به نمایندگی دربار است.

·        این شعر در سال 1346، یعنی حدود 6 سال پس از پیروزی انقلاب سفید سروده شده است.

·        این شعر حدود 14 سال پس از تیرباران قلوب انقلابیون حقیقی متشکل از اعضای سلحشور حزب توده و مالامال خون گشتن سینه سوبژکت انقلابی سروده شده است. 

2

نوبت به بوته های دروغین رسیده است،

بی یایه های رحمت،

بی ریشه در زمین،

پیغام باغ های گل و میوه می برند.

·        اکنون بوته های دروغین، یعنی خودفروختگان فرومایه، خونریزان بی شرم، نقاب سرخ انقلابی بر سر کشیده اند و از شاه انقلابی و انقلاب شاه و «مردم» دم می زنند.

·        محمد زهری تعریف استه تیکی ـ امپیریکی از بوته های دروغین نیز عرضه می دارد، تعریفی مختصر و مفید:

الف

بی یایه های رحمت

·        بوته های دروغین فاقد پایگاه توده ای اند.

·        بیگانه با تولید نعمات مادی و معنوی و بیگانه با توده های مولد و زحمتکش اند. 

ب

بی ریشه در زمین

·        بوته های دروغین ضمنا بی ریشه ملی و طبقاتی اند.

·        عامل و دست نشانده و نوکر اجانب اند.

·        مجری اراده امپریالیسم اند.

3

 نوبت به بوته های دروغین رسیده است،

پیغام باغ های گل و میوه می برند.

·        منظور محمد زهری از پیغام های باغ و گل و میوه به احتمال قوی، شعارهای انقلابی است.

·        همان طبقه حاکمه ای که جنبش ملی و انقلابی را با حمایت امپریالیسم سرکوب کرده و شطی از خون فرزانه ترین فرزندان خلق به راه انداخته، اکنون خود را انقلابی جا می زند و شعارهای انقلابیون به خون خفته را نشخوار می کند.

·        اگر کتاب «انقلاب سفید» تحلیل شود، بهتر می توان به منظور شاعر پی برد.

·        در بخش آغازین کتاب انقلاب سفید از وضع دهشت انگیز زندگی توده های دهقانی سخن می رود.

4

قلب ایم

ما سکه های قلب زمان ایم

از دوستی اشارت ما را،

ـ این آیه های رمز کتاب عتیق را  ـ

آنان که زاد و رود جوان زمانه اند،

بیگانه اند.

·        معنی تحت اللفظی:

·        ما قلابی هستیم.

·        به سکه های قلابی و جعلی شباهت داریم.

·        نسل جدید ما از آیات رمز آمیز کتاب عتیق عشق ـ از فرامین اخلاقی در زمینه پاسداری از همبستگی با خلق زحمتکش و دوستی بی شائبه به همنوع ـ بی خبر است.

5

·        محمد زهری در این بند شعر، از مسخ ماهوی معاصران خویش انتقاد می کند.

·        مجموعه اشعار محمد زهری به همین شرنگ انتقادی ـ انقلابی سرشته است.

·        با همین نوع انتقاد انقلابی در آثار مارکس، انگلس، برشت، روزا لوکزمبورگ، ناظم حکمت، سیاوش کسرائی و تا حدودی  فروغ فرخزاد مواجه می شویم:

6

·        در مطالعه و تحلیل آثار فلاسفه، علما و شعرای ملی و بین المللی باید از افتادن به دام فرمالیسم پرهیز کرد و فرم مشابه انتقاد را به محتوای طبقاتی مشابه آن تفسیر نکرد.

·        در فرم واحد انتقاد هم می تواند فاشیسم و توده ستیزی رادیکال گنجانده شود و هم کمونیسم و طرفداری رادیکال از حاکمیت توده مولد و زحمتکش و شریف.

·        انتقاد هم می تواند ارتجاعی باشد و هم می تواند انقلابی باشد.

·        انتقاد مارکس و انگلس و لنی و برشت و ناظم حکمت و کسرائی و فروغ انتقادی انقلابی و سرشته به عشق پاک و همبستگی است.

·        درست به سان انتقاد محمد زهری.

7

·        سطل ننه ات طلب ها و زباله های دیگر همین بریده از شعر بلند فروغ را به نیت توده ستیزی در فیس آباد تکثیر و تبلیغ می کنند.

·        طز تفکر اسکولاستیکی، از دیرباز طرز تفکر مسلط بر «کهکشان» فکری روشنفکریت ارتجاعی و خردستیز ایران است.

·        در این طرز «تفکر»، آیات و روایات و احادیث و دگم ها به دلخواه و به مصلحت طبقاتی معینی دستچین و مانی پولیزه می شوند و برای دفاع از منافع طبقاتی ارتجاعی خود به خدمت گرفته می شوند.

·        اگر کسی سطور مابعد همین نقل قول از فروغ را بخواند، به محتوای انتقادی ـ انقلابی این سخن او پی می برد.

·        عوامفریب اما بی شرم و بی حیا ست و کمترین علاقه ای به حقیقت عینی ندارد.

8

·        تفسیر کیانوش از این شعر را مرور می کنیم تا به درجه عینیت، صداقت و دقت او در تحلیل اشعار محمد زهری پی ببریم:

بگذار دیـگران در بی‌ خبری خود‌ بیگانه‌ و غریب بمانند.

اما همین بیگانگی، خود دردی است

 و این دردمندان حتی بـا درد خـود نیز بیگانه ‌اند،

چه مصیبتی!

پس زهری باید در درون خـود می ‌نشست و درد دیگران را تجربه مـی ‌کرد‌

 و از درد دیـگران می ‌نالید.

·        این جور تحلیل ها فقط به درد خودفریبی و اهل و عیال خود فریبی و نهایتا عوامفریبی می خورند.

ادامه دارد.