فرهنگ مفاهیم فلسفی (ج) جامعه (۱۰) (بخش آخر)

 

پروفسور  دکتر ولفگانگ پطر ایشهورن

برگردان

شین میم شین

  

دیگر معانی مفهوم جامعه

 

۱

·    لازم به یادآوری است که مفهوم جامعه به معانی دیگری نیز به کار می رود که به لحاظ عملی و نظری اهمیت یکسان ندارند، ولی می توانند برای فلسفه و جامعه شناسی از اهمیت شایانی برخوردار باشند.

 

۲

·    «جامعه» اغلب به مثابه مشخصه ای برای حیات جامعتی انسانها به طور کلی، برای واقعیات امور مجرد و عام که در همه فرماسیون های اقتصادی ـ جامعتی و تاریخی رواج داشته اند، به کار می رود.

 

۳

·    منظور همین معنای جامعه است، وقتی که گفته می شود که حیات انسانی همواره در جامعه صورت گرفته است و یا وقتی که از رابطه میان طبیعت و جامعه سخن می رود. 

 

۴

·    در این زمینه می توان به نکات زیر اشاره کرد:

 

الف

·    استفاده از این مفهوم جامعه برای اهداف علمی معینی مجاز نیست.

 

ب

·    مفهوم جامعه یک انتزاع عالی است.

·    در این مفهوم هر آنچه که وجه مشترک همه فرماسیون های اقتصادی بوده، برجسته می شود.

 

پ

·    این مفهوم نمی تواند مسائل مشخص نظام جامعتی معینی را در نظر بگیرد.

 

ت

·    این مفهوم به مفهوم جامعه به معنای فرماسیون اقتصادی تعلق دارد و از اجزای تابعه آن محسوب می شود.

 

۵

·    مفهوم «جامعه» اغلب برای مشخص کردن ساده وضع خاص معینی در روابط اجتماعی مورد نظر به کار می رود.

 

۶

·    وقتی که از جامعه آلمان غربی صحبت می شود، همین معنی در مد نظر قرار دارد و منظور خطوط خاص سیستم سرمایه داری انحصاری ـ دولتی آلمان است.

 

۷

·    این مفهوم جامعه نیز به مفهوم مارکسیستی جامعه به معنای فرماسیون اقتصادی ـ جامعتی تعلق دارد و از اجزای آن محسوب می شود.

 

۸

·    گاهی هم مفهوم «جامعه» در رابطه با عمده کردن مشخصات اوضاع و احوال اجتماعی معینی به کار می رود، ولی این مشخصات اگرچه از نقطه نظرهای معینی خاص این جامعه اند، ولی ماهیت فرماسیون اقتصادی مربوطه را تشکیل نمی دهند و جای تحلیل آن را نمی توانند بگیرند.

 

۹

·    به این معنا ست، وقتی که از جوامع کشاورزی و یا جوامع پدرسالار صحبت می شود.

 

۱۰

·    به همین سان نیز می توان از جوامع صنعتی صحبت کرد.

·    ولی اشتباه تئوریکی فاحش مفهوم جامعه صنعتی در تئوری بورژوائی معاصر در این نیست که مفهوم جامعه در رابطه با عمده کردن سطح رشد صنعتی نیروهای مولده مورد استفاده قرار می گیرد، بلکه در این ادعا ست که خصلت یک نظام اجتماعی را در صنعتی بودن آن خلاصه می کند.

 

۱۱

·    و بالاخره باید توجه داشت که در تبیین های سیستمتئوریکی ـ سیبرنتیکی، پیوندهای سیستمی حیات جامعتی، مفهوم جامعه اغلب معنای خاصی کسب می کند.

 

۱۲

·    به عنوان مثال می توان واحد مولد کالا در اقتصاد ملی سوسیالیستی را به عنوان سیستم تفسیر کرد و بقیه «جامعه» را در مقابل آن به عنوان محیط زیست سیستم تلقی نمود که به واسطه اینپوت و آوت پوت با هم پیوند دارند.

 

پایان