مقوله «صوفی» در آثار خواجه شیراز (29)

تحلیلی از شین میم شین

صوفی سرخوش از این دست که کج کرد کلاه

به دو جام دگر آشفته شود دستارش

·        معنی تحت اللفظی:

·        صوفی سرمست که این چنین کلاه کج کرده، اگر یکی دو جام دیگر سرکشد، عمامه اش هم آشفته خواهد شد.

1

صوفی سرخوش از این دست که کج کرد کلاه

به دو جام دگر آشفته شود دستارش

·        خواجه در این بیت، به نیت تحقیر و تمسخر صوفی از دو مفهوم زیر بهره برمی گیرد:  

الف

·        از مفهوم «کج کردن کلاه» که احتمالا بیانگر شروع سرپیچی و بی پروائی است.    

ب

·        از مفهوم «آشفته گشتن دستار» که احتمالا به معنی خودبازی (خود گم کردن)  و خودسر و لایعقل شدن و یا به معنی به هم خوردن بساط کسی است.

2

صوفی سرخوش از این دست که کج کرد کلاه

به دو جام دگر آشفته شود دستارش

·        صوفی که از فرط سرخوشی شروع به سرپیچی کرده، اگر روزگار اندکی بیشتر بر وفق مرادش گردد، پشت پا به هست و نیست خواهد زد.

·        این دو مفهوم را در این بیت نباید تحت اللفظی معنی کرد.

·        چون صوفی که معمم نیست.

·        صوفی که آخوند نیست.

·        صوفی آنتی تز آخوند است.

·        زهر ایده ئولوژیکی خواجه در این بیت، در هر صورت، زهرتر از زقوم است.

·        کینه و نفرتی که خواجه نسبت به اهل تصوف و طریقت و عرفان دارد، خارق العاده است.

·        این کینه خواجه به کینه فاشیست ها نسبت به پرولتاریای آگاه (کمونیست ها) شباهت دارد.

جای آن است که خون موج زند در دل لعل

ز این تغابن که خزف می ‌شکند بازارش

·        معنی تحت اللفظی:

·        جا دارد که در دل لعل از این مغبونیت که خزف در بازارش پدید آورده، خون موج زند.

1

جای آن است که خون موج زند در دل لعل

ز این تغابن که خزف می ‌شکند بازارش

·        خواجه در این بیت، تئوری شبه فاشیستی موسوم به بنیاد نیک و بد را برای تحقیر اوپوزیسیون ضد فئودالی به خدمت می گیرد:

·        خواجه دوئالیسم عالی و پست را به شکل دوئالیسم لعل و خزف بسط و تعمیم می دهد و به طرفداری از عالی (لعل) به تحقیر و تمسخر پست (خزف) می پردازد و هر جنبش رهائی بخش توده ای را تخطئه می کند.

2

جای آن است که خون موج زند در دل لعل

ز این تغابن که خزف می ‌شکند بازارش

·        دوئالیسم بنیاد نیک و بد را خواجه احتمالا از سعدی آموخته است که خود سعدی هم باید از قرآن کریم (دوئالیسم هابیل و قابیل) آموخته باشد.

·        نیچه همین دوئالیسم را به شکل دوئالیسم ممتاز و فرومایه   (ابربشر و اشغالبشر) بسط و تعمیم داده است.

·        به این طریق و با این ترفند ایده ئولوژیکی چلقوزهائی از قبیل هیتلر و گوبلز و  گورینگ به انسان های ایدئال استحاله می یابند و مورد پرستش قرار می گیرند.

3

جای آن است که خون موج زند در دل لعل

ز این تغابن که خزف می ‌شکند بازارش

·        خواجه در این بیت، اشرافیت بنده دار و فئودال (طبقه حاکمه)  انگل و مفتخور را به لعل و عرفای انقلابی را به خزف (ظروف سفالین) تشبیه می کند و عملا هر حرکت و جنبش طرفدار پیشرفت اجتماعی را توهین به مقدسات می داند.

·        اشکارتر از این نمی توان جنبش آزادی خواهانه و انقلابی را تخطئه کرد.

ای که در کوچه معشوقه ما می ‌گذری

بر حذر باش که سر می ‌شکند دیوارش

·        معنی تحت اللفظی:

·        ای کسی که از کوچه معشوقه ما عبور می کنی، حواست را جمع کن.

·        چون دیوار آن سر می شکند.  

ای که در کوچه معشوقه ما می ‌گذری

بر حذر باش که سر می ‌شکند دیوارش

·        خواجه در این بیت، دست به تهدید می زند:

·        خواجه در این بیت، مبارزه بر ضد وضع موجود را برابر با پا گذاشتن روی دم اژدها می داند.

·        این نوعی اخطار به اوپوزیسیون ضد فئودالی ـ ضد روحانی است.

ادامه دارد.