علی‌اکبر دهخدا
(۱۲۵۷ ـ ۱۳۳۴)
محل زندگی تهران، چهارمحال و بختیاری، وین، سوییس، استانبول
آثار
لغت‌نامه دهخدا
امثال و حکم
تحلیلی
از
ربابه نون
كمتر از مور
كشد
موری
گران تر چند صد بار
ز سنگینی خود
باری
به
فرسنگ
نشاید بود باری كمتر از مور
به
تمكین و وقار و فر و فرهنگ
كم از موری نی ام
آخر
چه ترسم
ز بعد منزل و بار گرانسنگ؟
۱
كمتر از مور
دهخدا
برای روشنگری علمی و انقلابی
دست خواننده و شنونده شعرش
را
می گیرد
و
به
طبیعت می برد.
این کار جدیدی نیست.
سعدی
هم
همین کار را با مخاطبین اشعار و افکارش کرده است.
تفاوت و تضاد دهخدا
با
حکما و فقها و علما و شعرا و فضلای فئودالی
در
آماج او
ست.
آماج دهخدا
روشنگری علمی و انقلابی
است
و
نه
عوامفریبی و خر پروری.
۲
كمتر از مور
دهخدا
برای مخاطبین خود
الگویی ایدئال
از
طبیعت
عرضه می دارد.
الگوی دهخدا
ولی
نه
شیر و پلنگ و فیل و کرگدن،
بلکه
مور مولدی
است.
شوپنهاور
فیلسوف بورژوازی واپسین و معلم نیچه
نیز
برای جامعه ایدئال خود
از
طبیعت
الگو
عرضه می دارد.
الگوی شوپنهاور
گله خروشان فیل ها
گرگ ها
و
دیگر
درنده ها ست
که
تحت فرمان و فتوای درنده الفا
«زندگی»
می کنند.
در این جور جاها ست
که
تفاوت و تضاد روشنگری با ضد روشنگری (فاشیسم و فوندامنتالیسم)
آشکار می گردد.
۳
كشد
موری
گران تر چند صد بار
ز سنگینی خود
باری
به
فرسنگ
معنی تحت اللفظی:
مورچه
باری
را
فرسنگ ها به دوش می کشد و می برد
که
چندین صد برابر وزن خود او ست.
قضیه
واقعا
هم
از
همین قرار است.
این
اما
هنوز
چیزی نیست.
مورچه ها
کارهای
به
مراتب مهمتری می کنند.
۱
مورچه ها محل ایدئال خود را
پس از کشف و برگ بری
در مسیر حرکت خود به سوی لانه
با فرمون های خاص خود
نشانه گزاری می کنند
۲
علمای بیولوژی اطریش پژوهش های آزمایشگاهی گسترده در این زمینه دارند.
۳
لانه مورچه ها
اخیرا
توسط بیولوگ های برزیل
بررسی شده است:
الف
وسعت لانه چنیدن هکتار است و با مترپول ها قابل قیاس
ب
معماری مورچه ها
حیرت انگیز است:
از سوراخی گاز کربنیک بیرون فرستاده می شود و ازسوراخ دیگر اکسیژن وارد لانه می شود.
پ
مورچه ها برگ خوار نیستند
برگ ها را برای پرورش قارچ به لانه می برند
یعنی مولد قارچ اند.
ت
مورچه ها
از
قارچ
هم
تغذیه می کنند
و
هم
انتی بیوتیک
استخراج می کنند
تا
مواد غذایی و لانه و بیضه ها و نوزادان خود
را
ضد عفونی کنند.
نشاید بود باری كمتر از مور
به
تمكین و وقار و فر و فرهنگ
معنی تحت اللفظی:
آدمیان
در
استقامت و پایداری و وقار و فر و فرهنگ
نباید کمتر از مورچه ها باشند.
در این مصراع شعر دهخدا
هومانیسم
(انسانگرایی)
و
سوسیالیسم
(جامعه گرایی)
دست در دست
با
ناتورالیسم
(طبیعت گرایی)
می رود.
مورچه
در
آیینه ضمیر رسول روشنگری
به
مثابه «شخصیتی» با تمکین و وقار و فر و فرهنگ
تصور و تصویر می شود.
به
عظمت رسول روشنگری مشروطه
وقتی می توان پی برد
که
این بیت شعر او
را
با بیت شعر معروفی از فردوسی (و سعدی)
مقایسه کنیم:
میازار موری که دانه کش است
که جان دارد و جان شیرین خوش است.
۵
كم از موری نی ام
آخر
چه ترسم
ز بعد منزل و بار گرانسنگ؟
معنی تحت اللفظی:
آدمیان که کمتر از مورچه نیستند
تا
از
بعد راه و وزن بار (وظیفه)
هراسی
داشته باشند.
این
نتیجه گیری اخلاقی رسول روشنگری
از
مقایسه طبیعت اول با طبیعت دوم (جامعه، انسان)
است.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر