علی‌اکبر دهخدا
(۱۲۵۷ ـ ۱۳۳۴)
محل زندگی تهران، چهارمحال و بختیاری، وین، سوییس، استانبول
آثار
لغت‌نامه دهخدا
امثال و حکم
تحلیلی
از
ربابه نون
۱
نه
بیم زِ کف بین
و
نه
جن گیر و نه رمال
نه
خوف ز درویش
و
نه
از
جذبه،
نه
از
حال
نه
ترس ز تکفیر
و
نه
از
پیشتو (تپانچه) شاپشال
مشکل ببری گور، سرِ زنده
آکبلای
هستی تو چه یک پهلو و یک دنده،
آکبلای
معنی تحت اللفظی:
آکبلای
تو
نه
از
کف بین و جنگیر و رمال
هراس داری،
نه
از
درویش و جذبه و حال
و
نه
از
تکفیر و ترور و شاپشال.
سرگئی مارکوویچ شاپشال
معلم روسی محمدعلی شاه قاجار
و
از
مشوقین محمدعلی شاه در زمینه به توپ بستن مجلس
امکان اینکه تو در تختخواب بمیری، صفر است.
برای اینکه تو یک پهلو و یک دنده ای.
۲
نه
بیم زِ کف بین
و
نه
جن گیر و نه رمال
نه
خوف ز درویش
و
نه
از
جذبه،
نه
از
حال
نه
ترس ز تکفیر
و
نه
از
پیشتو (تپانچه) شاپشال
مشکل ببری گور، سرِ زنده
آکبلای
هستی تو چه یک پهلو و یک دنده،
آکبلای
در این بند شعر دهخدا
اطلاعات بیشتری راجع به آکبلای
در
اختیار خواننده و شنونده شعر گذاشته می شود:
در پرتو این اطلاعات باید بند قبلی
را
نیز
مورد تجدید تحلیل قرار داد:
مردود خدا
رانده ی ِ هر بنده،
آکَبلای
از
دلقکِ معروفِ نماینده،
آکبلای
با
شوخی
و
با
مسخره و خنده،
آکبلای
نَز مرده گذشتی و نه از زنده،
آکبلای
هستی تو چه یک پهلو و یک دنده،
آکبلای
معنی تحت اللفظی:
ای کربلایی،
که
نه
خدا
تو را قبول دارد
و
نه
بنده خدا
و
دلقک معروف و نماینده مجلسی.
با
شوخی و مسخره بازی و خنده
نه
به
زنده
رحم می کنی
و
نه
به
مرده.
چقدر یک پهلو و یک دنده ای.
آکبلای
مظهر روشنگران علمی و انقلابی
است.
دهخدا
روشنگران علمی و انقلابی
را
در
مفهوم هنری و طنزآمیز آکبلای
تجرید کرده است:
در این شعر دهخدا
خصایص روشنگران علمی و انقلابی
تبیین می یابند:
مشخصه اصلی روشنگران علمی و انقلابی
مردود خدا و مطرود اعضای جامعه بودن،
اهل طنز و طعنه و شوخی و خنده بودن،
نماینده بودن
(فعال سیاسی بودن)،
منتقد زنده و مرده (مضارع و ماضی) بودن
و
مهم تر از همه
یک پهلو و یک دنده بودن
یعنی
موضع نظری و عملی خارایین داشتن
است.
این به چه معنی است؟
۳
این
قبل از همه
به
معنی حقیقت پرستی اصیل
ست.
این بدان معنی است
که
برای روشنگران علمی و انقلابی
حقیقت عینی
جای خدا و بندگان خدا
را
و
حتی
جای خویشتن خویش
را
می گیرد.
یعنی
روشنگران علمی و انقلابی
از
حقیقت عینی
در
بی اعتنایی به همه چیز و همه کس
حتی
در
بی اعتنایی به وضع زندگی خویشتن خویش
حراست به عمل می آید.
در بند دوم این شعر
اطلاعات بیشتری راجع به روشنگران علمی و انقلابی عرضه می شود:
نه
بیم زِ کف بین
و
نه
جن گیر و نه رمال
نه
خوف ز درویش
و
نه
از
جذبه،
نه
از
حال
نه
ترس ز تکفیر
و
نه
از
پیشتو (تپانچه) شاپشال
مشکل ببری گور، سرِ زنده
آکبلای
هستی تو چه یک پهلو و یک دنده،
آکبلای
روشنگران علمی و انقلابی
پشت پا به همه خرافات زده اند:
پشت پا
به
کف بین و جنگیر و رمال و تصوف و عرفان و جذبه و حال و مزخرفات دیگر زده اند.
ضمنا
هراسی نیز از تکفیر و تبعید و ترور ندارند.
به
همین دلیل
مردن شان به مرگ طبیعی
قریب به محال
است.
مشخصه مهم و عام روشنگران علمی و انقلابی
یک پهلو و یک دنده بودن
است.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر