خرد ـ انسان ـ تاریخ (۶۴)

ایمانوئل کانت

(۱۷۲۴ـ ۱۸۰۴)

برجسته ترین نماینده فلسفه کلاسیک آلمان

اثر او تحت عنوان «انتقاد از عقل محض»

نقطه عطفی در تاریخ فلسفه و آغاز فلسفه مدرن محسوب می شود.

کانت در زمینه های زیر

دورنمای فراگیر نوینی

به روی فلسفه گشوده است:

اتیک

(نقد عقل عملی)

استه تیک

(نقد قوه قضاوت)

مذهبفلسفه

حقوقفلسفه

تاریخفلسفه

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

 قسمت هفتم

ادامه

۲۷

·    نتیجه اثر کانت تحت عنوان «رؤیاها» به موازات نوشتجات او در اوایل سال های ۶۰ است.

·    کانت در این نوشتجات خواهان این بوده که فلسفه بر سینه کلیه گمان ورزی ها دست رد بکوبد و در مخالفت با دعاوی متافیزیک راسیونالیستی فقط به اصولی اعتماد کند که قابل استخراج از تجربه باشند.

۲۸

·    کانت اثر خود تحت عنوان «رؤیاها» را با جمله زیر از    طنز ولتر تحت عنوان «کاندید» به پایان می برد:

·    «بگذار  بخت لازم را به دست آریم.

·    بیل برداریم، به باغ رویم و دست به کار شویم.»

۲۹

·    به همان سان که کانت در سال های ۶۰ از فلسفه نظری متافیزیک راسیونالیستی فاصله می گیرد، به همان سان نیز از اتیک (اخلاق) راسیونالیستی روی برمی گرداند.

۳۰

·    کانت در نوشته سهل الفهمی به سبک درخشانی تحت عنوان «مشاهداتی راجع به احساس زیبایی و عزت» (۱۷۶۴) که حاوی محتوای اخلاقی ـ انتروپولوژیکی (انسان شناسی) است، به طرز استه تیکی، کل اخلاق را ناشی از «احساس عزت و زیبایی طبیعت انسانی» می داند.

۳۱

·    از افکار هوچه سون که پس از شافسبری کلیه پدیده های اخلاقی را مبتنی بر «حس اخلاقی» مادر زادی می داند، در این نوشته کانت اثری نیست.

۳۲

ژان ژاک روسو

(۱۷۱۲ـ ۱۷۷۸)

نویسنده، فیلسوف، پداگوگ، طبیعت پژوه و کمپونیست

از تدارک بینندگان معنوی انقلاب فرانسه

·    دیدار کانت با ژان ژاک روسو، تأثیر ماندگاری بر او می گذارد.

۳۳

·    کانت در نسخه دستنویس نوشته فوق الذکر («مشاهدات») به طرز بیسابقه ای خاطر نشان می شود:

·    «من، شخصا به سبب کنجکاوی پژوهشگرم.

·    من از سرتاپا تشنه شناخت هستم و بی تابی پر شوری  به پیشرفت دارم.

·    زمانی بود که من بر آن بودم که اینها همه می توانند عزت بشریت را تشکیل دهند.

·    من در این زمان توده را که از هیچ چیز خبر ندارد، به دیده تحقیر و تنفر نگاه می کردم.

·    ژان ژاک روسو مرا به راه راست هدایت کرد.

·    آنگاه، این ارجحیت قایل شدن ابلهانه من رنگ باخت.

·    من اکنون تجلیل انسان ها فرا می گیرم و خود را به مراتب بی مصرف تر از عمله های ساده احساس خواهم کرد، اگر ایمان نیاورم که این نگرش به بقیه آدم ها می تواند ارزشی اعطا کند که حقوق بشریت را به کرسی بنشانند.»

·    (کانت «مجموعه آثار»، جلد ۲۰، ص ۴۴)

ادامه دارد.