سیری در گلستان سعدی (167)

 سعدی شیرازی 

 ( ۵۶۸ - ۶۷۱ هجری شمسی)

حکایت چهاردهم

(گلستان با ب اول، ص  34 ـ 38) 

تحلیلی از شین میم شین  

هان مشو نومید، چون واقف نه ای از سر غیب

باشد اندر پرده بازی های پنهان، غم مخور

·        معنی تحت اللفظی:

·        به هوش باش و نا امید مشو.

·        چون تو به سر غیب واقف نیستی.

·        در پشت پرده ـ چه بسا ـ بازی های پنهان صورت می گیرند.

1

·         امید در این بیت حافظ، نه امیدی قانونمند، علمی و جبری (ضرور)، بلکه امیدی عاری از قانونمندی، علمیت و ضرورت است.

·        امیدی تصادفی است.

·        اگر قوای غیبی بخواهند گردش روزگار بر وفق مراد مخاطب خواجه خواهد شد.

·        امید در این بیت حافظ، امیدی است، وابسته به بازی های پنهان غیب.

2

·        خواجه در این بیت، سوبژکت مندی پدیده های اجتماعی را انکار می کند و بسان فاتالیست های مذهبی به تبلیغ جزم «مشیت الهی» می  پردازد.

·        سوبژکت جامعه و تاریخ یعنی توده های مولد و زحمتکش هیچکاره تلقی می شوند و قوای موهوم غیبی، همه کاره و فعال مایشاء.

الف

·        سوبژکت یک مقوله فلسفی است.  

ب

·        سوبژکت نتیجه تجرید انسان، ذهن، طبقه و یا گروه اجتماعی، فاعل بطور کلی و هزاران چیز دیگر از این قبیل است.

ت

·        ضد سوبژکت اوبژکت است.

·        سوبژکت و اوبژکت با هم دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت را تشکیل می دهند.

پ

·        جدا نوشتن دیالک تیک اولا برای تسهیل خواندن آن و ضمنا برای پرهیز از القای معنی تحت اللفظی آن (دیالکت و یا لهجه) است.

پ

·        سوبژکت مندی پدیده های اجتماعی بدان معنی است که در تحولات آجتماعی، کنش انسانی صرفنظر ناپذیر است.

·        بدون عمله خانه ای و بدون دهقان کشتزاری بنا و کشت نمی شود.

·        عمله و دهقان در این مثال سوبژکت اند.

ث

·        سوبژکت برای ما مقوله فلسفی استاندارد است.

·        ما صدها صفحه راجع بدان ترجمه و منتشر کرده ایم.

·        واژه سوبژکت مندی را به تقلید از واژه قدرتمندی ساخته ایم.

·        سوسیالیسم و کمونیسم هم به همین سان برای ما مقولات فلسفی استانداردند.

ج

·        واژه ها هم رفته رفته  اهلی و خودی می شوند و فونکسیون ایده ئولوژیکی خاص خود را دارند.

3

هان مشو نومید، چون واقف نه ای از سر غیب

باشد اندر پرده بازی های پنهان، غم مخور

·        خواجه ضمنا به جای استدلال تجربی، علمی و منطقی، به تخریب شخصیت و لیاقت معرفتی مخالفین ایده ئولوژیکی خود می پردازد.

·        خواجه مخالفین خود را به جهل نسبت به اسرار غیبی متهم می کند.

4

·        ترفند بدی نیست.

·        ولی سؤال این است که خواجه که طرفدار ندانمگرایی است، از کجا می داند که مخالفینش به سر غیب وقوف دارند و یا ندارند.

5

·        طنز تمسخر آمیز در کردوکار ندانمگرایان هم همین است:

·        از سوئی منکر لیاقت معرفتی بشریت می شوند و از سوی دیگر شب و روز موعظه می کنند و چه بسا به غیبگوئی می پردازند.

6

·        در این بیت ضمنا تئوری شناخت خواجه آشکار می گردد:

·        خواجه منکر لیاقت معرفتی انسان ها ست.

·        به همین دلیل خواجه را می توان جزو ندانمگرایان و یا لا ادری ها قلمداد کرد.

ادامه دارد.